Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2013 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w okresie 8-9.2013 r. przeprowadził kontrolę w Miejskim Ośrodku Sportu, Rekreacji i Rehabilitacji, ul. Jarowita 2, 70-501 Szczecin (zw. dalejMOSRiR) w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 29.10.2013 r.

Kontrola pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, ocenia działalność jednostki w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy, (zw. dalej bhp), w okresie od 01.01.2011 r. do dnia kontroli (pozytywna z nieprawidłowościami). Negatywnie oceniono działalność jednostki w zakresie dotyczącym szkoleń w dziedzinie bhp. Nieprawidłowości oraz uchybienia dotyczyły także:  podległości służbowej i zakresu obowiązków służby bhp, ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, wykazu prac uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, oceny ryzyka zawodowego, badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami, wyposażania pracowników w odzież i obuwie robocze.

W MOSRiR zatrudnionych było 181 pracowników. Pracodawca utworzył służbę bhp z obsadą jednoosobową. Zatrudniony pracownik posiadał kwalifikacje do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończone szkolenie okresowe w dziedzinie bhp dla tej służby. W wyniku kontroli ustalono natomiast, że służba bhp podlegała Zastępcy Dyrektora ds. Technicznych, co naruszało zapis § 1 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz. 704 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp, wg którego służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. U pracodawcy będącego jednostką organizacyjną służba bhp podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej
w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy.

Stwierdzono ponadto, iż poza zadaniami wynikającymi z zapisów § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, służbę bhp obciążano dodatkowymi obowiązkami  polegającymi na merytorycznym potwierdzaniu wydatków dotyczących: zakupu środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, napojów profilaktycznych, produktów do przyrządzania posiłków profilaktycznych, zakupu okularów do pracy przy monitorze ekranowym, co naruszyło zapis § 2  ust. 2 rozporządzenia w sprawie służby bhp, 
wg którego służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione w § 2  ust. 1 ww. rozporządzenia. Jednocześnie stwierdzono znikomy stopień udziału służby bhp  przy opracowywaniu wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bhp. Przyczyną powyższych nieprawidłowości była błędna interpretacja przepisów ze strony pracodawcy.

W toku kontroli szkoleń w dziedzinie bhp osób zatrudnionych po 01.01.2011 r. (60 osób - 34% ogółu pracujących) stwierdzono następujące nieprawidłowości:

• 9 osób zostało dopuszczonych do pracy bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp, co naruszyło zapis  art. 237³§ 2 ustawy
  z dnia  26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej k. p., wg którego pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę,
• 29 osób odbyło pierwsze szkolenie okresowe po terminach ustalonych zapisem § 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy  z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie szkoleń bhp, wg którego pierwsze szkolenie okresowe osób będących pracodawcami oraz innych osób kierujących pracownikami, w szczególności kierowników, mistrzów
  i brygadzistów przeprowadza się w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach, pozostałych osób
  w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach,
• 30 osób zatrudnionych  na stanowiskach robotniczych odbyło wstępne szkolenie ogólne i stanowiskowe  w jednym dniu roboczym (8-godzinny system pracy). Szkolenie, zgodnie z zapisem Załącznika nr 1 do ww. rozporządzenia trwało odpowiednio: ogólne 3 godz., stanowiskowe 8 godz., łącznie 11 godz.lekcyjnych (45 min.), co spowodowało przekroczenie dobowego wymiaru czasu pracy pracowników i tym samym naruszyło zapis art. 237³§  3 k. p., wg któregoszkolenia 
  w zakresie bezpieczeństwa  i higieny odbywają się w czasie pracy  i na koszt pracodawcy,
• niezgodnie ze wzorem określonym w ww. Załączniku do rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp wypełniono karty szkolenia wstępnego 13  osób zatrudnionych na stanowiskach sprzątaczy (w ramach robót publicznych).

Do głównych przyczyn nieprawidłowości należały:

1. niewystarczający nadzór nad wykonywaniem zadań przez pracowników ze strony pracodawcy, szczególnie w kontekście zapisu art. 207§ 1 k. p., wg którego pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
   w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (…),
2. niedostateczna współpraca służby bhp z pracownikiem odpowiedzialnym za sprawy osobowe jednostki (gł. specjalistą
   ds. pracowniczych), do  czego służbę bhp zobowiązywał zapis § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia w sprawie służby bhp,
   wg którego do zakresu działania służby bhp należy: współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami,
   w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa
   i higieny pracy (…),
3. niedoprecyzowany zapis w zakresie obowiązków gł. specjalista ds. pracowniczych dotyczący jej  odpowiedzialności za szkolenia bhp.

W okresie objętym kontrolą w MOSRiR zarejestrowano 6 wypadków przy pracy. W jednostce działały organizacje związkowe, nie działała natomiast  społeczna inspekcja pracy. Ustalaniem okoliczności i przyczyn ww. wypadków zajmował się zespół powypadkowy w skład którego wchodził pracownik służby bhp oraz kierownik obiektu sportowego, wyznaczony na członka zespołu powypadkowego  w 2003 r. przez ówczesnego dyrektora. Osoba pełniąca funkcję Dyrektora MOSRiR od 2009 r. do dnia kontroli nie powoła nowego zespołu powypadkowego,co naruszyło zapis § 4 oraz § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r.w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy  (Dz. U.Nr 105, poz. 870), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie wypadków przy pracy, wg których okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa  i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.
U pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu, wchodzi przedstawiciel pracowników(…). Według zapisu art. 237^13a k. p. przedstawiciele pracowników, są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Nie wniesiono uwag do sposobu  ustalania okoliczności i przyczyn 5 postępowań powypadkowych. Stwierdzono natomiast nieprawidłowości w ustalaniu  okoliczności i przyczyn wypadku, w którym poszkodowaną została osoba, zatrudniona w dniu zdarzenia na stanowisku konserwatora.

Ustalono, że postępowanie powypadkowe ww. wszczęto dopiero po upływie 2,5 miesiąca od chwili zdarzenia, pomimo że poszkodowany poinformował pisemnie bezpośredniego przełożonego o wypadku w dniu jego zaistnienia, tj. 15.05.2012 r., czym wyczerpał obowiązek wynikający z zapisu § 2 rozporządzenia w sprawie wypadków przy pracy, wg  którego pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.  Wszczęcie postępowania powypadkowego po tak długim czasie od zdarzenia i dopiero po wystosowaniu pisma w tej sprawie do Dyrektora Szczecińskiego Domu Sportu (zw. dalej SDS) skutkowało tym, że zespół powypadkowy nie przystąpił do badania okoliczności i przyczyn niezwłocznie, a pracodawca nie wywiązał się z obowiązku wynikającego z zapisu § 3 ust. 1 ww. rozporządzenia, wg którego do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych; uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane; dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Stwierdzono, iż Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku (zw. dalej  Protokołem), sporządzono dopiero po 100 dniach od uzyskania zawiadomienia o wypadku (08.11.2012 r.), conaruszyło zapis § 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wypadków przy pracy, wg którego po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza - nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, po ustaleniu jego okoliczności i przyczyn. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym (…) wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego.

Zespół powypadkowy odmówił uznania ww. zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu zapisów art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz. U. z 2009 Nr 167, poz. 1322, z późn. zm.). Stwierdzono jednak, iż odmowa uznania zdarzenia za wypadek przy pracy nie wyczerpywała zapisów § 12 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wypadków przy pracy. W protokole powypadkowym z dnia 08.11.2012 r. nie było bowiem szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia, co naruszyło § 12 ust. 1 rozporządzenia, wg którego protokół powypadkowy powinien zawierać ww. dane. Po wniesieniu uwag i zastrzeżeń do Protokołu przez poszkodowanego zespół powypadkowy sporządził w dniu 11.01.2013 r. drugi Protokół  uznając zdarzenie z dnia  15.05.2012 r. za wypadek przy pracy, pozostawiając jednocześnie takie samo uzasadnienie jak w Protokole z dnia 08.11.2012 r. Na opieszałość w prowadzeniu postępowania wskazuje również fakt, iż z drugim protokołem (z dnia 11.01.2013 r.) zapoznano poszkodowanego dopiero 16.05.2013 r.

Poszkodowany  również do tego protokołu wniósł uwagi i zastrzeżenia, a zespół powypadkowy uznając je w dniu 03.06.2013 r. sporządził ostateczny Protokół, z którym zapoznano poszkodowanego w dniu 06.06.2013 r. i w tym samym dniu Protokół zatwierdził pracodawca. 

W toku kontroli stwierdzono, iż wykaz prac szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet stanowiący załącznik do Regulaminu pracy MOSRiR  w całości był niespójny z wykazem określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 ze zm.).

W wyniku kontrolni ustalono, iż pracodawca ocenił i udokumentował ryzyko zawodowe na poszczególnych stanowiskach pracy realizując zapis art. 226 pkt 1 k. p. Nie można było natomiast ustalić, czy pracownicy zostali zapoznani z ryzykiem zawodowym.
W Regulaminie pracy nie umieszczono zapisów dotyczących sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym, co było niezgodne art. 104¹ § 1 pkt 8 k.p., wg którego  Regulamin pracy powinien ustalać w między innymi  sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, nie można było ustalić czy pracownicy zostali zapoznani
z ryzykiem zawodowym. Zapis regulaminu o treści: „Pracodawca jest obowiązany zaznajomić pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (…)” nie wyczerpywał obowiązku wynikającego z ww. przepisu.

Ustalono ponadto, iż ocenę przeprowadził jednoosobowo st. insp. ds. bhp. W ocenie nie brali udziału przedstawiciele pracowników, ponieważ pracodawca nie widział takiej potrzeby, co naruszyło zapis art. 237^11a § 1 pkt 2 k. p., wg którego pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,  w szczególności dotyczące oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego zawierała niewielkie uchybienia polegające na braku wykazu osób zatrudnionych na danym stanowisku pracy, co było niezgodne z zapisem § 39a ust. 3 pkt 1, lit. e  rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (j.t. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), wg którego dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie osób pracujących na tym stanowisku. Przyczyną uchybienia było przeoczenie ze strony st. insp. ds. bhp, przeprowadzającego ocenę. 

Niewielkie uchybienia stwierdzono także w badaniach z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami. Na 60 osób objętych kontrolą 3 osoby, z powodu przeoczenia ze strony pracownika odpowiedzialnego za kierowanie na badania, zostały dopuszczone do pracy bez wstępnych badań lekarskich (przerwa w zatrudnieniu 31 dni), co naruszyło zapis art. 229 § 1 pkt 1 oraz § 4  k. p.  wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

W zakresie wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej stwierdzono następujące uchybienia:

• na 4 z 58 skontrolowanych pracowników nie otrzymało w terminie należnego wyposażenia w odzież i obuwie robocze,
  co naruszyło zapis art. 237⁷ § 1 k. p., wg którego pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach,
• zarządzenie wewnętrzne dotyczące wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej odzież i obuwie robocze, zawierające  „Tabelę norm odzieży” nie stanowiło integralnej części zakładowego Regulaminu pracy, co naruszyło art. 104¹ § 1 pkt 1 k. p., wg którego Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane
  z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności:  wyposażenie pracowników w (…) odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej. Zapis regulaminu o treści: „Pracodawca dostarcza pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze oraz środki czystości zgodnie
  z obowiązującymi przepisami ogólnymi oraz wewnętrznymi ustaleniami Dyrektora Ośrodka” nie wyczerpywał przesłanek ww. przepisu.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie stosowania niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie mieszanin chemicznych. Objęci kontrolą pracownicy SDS zostali przeszkoleni w zakresie stosowania ww. mieszanin. Pracodawca posiadał aktualny ich spis, jak również, dostępne na bieżąco dla pracowników, karty charakterystyki. Niebezpieczne, bądź stwarzające zagrożenie mieszaniny były przechowywane w oryginalnych opakowaniach, w zamkniętych pomieszczeniach, oznakowane były w widoczny sposób pozwalający na ich identyfikację. Osoby wykonujące prace przy użyciu ww. mieszanin zostały wyposażone w środki ochrony indywidualnej. Pracodawca zapewnił ponadto pomieszczenia higieniczno – sanitarne spełniające wymagania określone w Załączniku nr 3 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Maszyny będące na wyposażeniu SDS były w stanie technicznym pozwalającym na ich bezpieczne użytkowanie. Pracodawca na bieżąco prowadził kontrole, konserwację i niezbędne naprawy maszyn.

Kontrola wykazała, iż pracodawca zgodne z zaleceniem lekarza, zapewnił pracownikom MOSRiR, wykonującym prace przy monitorze ekranowym przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy, okulary korygujące wzrok.

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi MOSRiR:

1. Podporządkowanie służby bhp bezpośrednio pracodawcy.
2. Powierzenie służbie bhp wyłącznie obowiązków wynikających z zapisów § 1 ust. 2 rozporządzenia w sprawie służby bhp oraz skuteczne egzekwowanie tych obowiązków.
3. Poddanie wstępnym szkoleniom w dziedzinie bhp pracowników, którzy  nie odbyli tego typu szkoleń.
4. Poddawanie pracowników pierwszemu szkoleniu okresowemu w terminach określonych zapisem § 15 ust. 4 rozporządzenia w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp.
5. Przeprowadzanie szkoleń w godzinach pracy.
6. Prawidłowe wypełnianie kart szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp.
7. Powoływanie zespołu powypadkowego zgodnie z obowiązującymi przepisami.
8. Wypracowanie skutecznych procedur dotyczących zgłaszania wypadku przy pracy.
9. Wzmożenie nadzoru nad ustaleniem  okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz egzekwowanie od zespołu powypadkowego obowiązków w tym zakresie.
10. Dostosowanie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet do obowiązujących przepisów.
11. Ustalenie w zakładowym Regulaminie pracy sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się
    z wykonywaną pracą.
12. Konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami działania związane z bhp.
13. Poddanie wstępnym badaniom lekarskim pracowników dopuszczonych do pracy bez badań.
14. W ocenie ryzyka zawodowego sporządzenie wykazu osób zatrudnionych na poszczególnych stanowiskach pracy.
15. Wyposażenie następujących pracowników w należną odzież i obuwie robocze.
16. Włączenie wewnętrznego zarządzenia w sprawie wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież
    i obuwie robocze do zakładowego Regulaminu pracy.