Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2009 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin, w dniach: od 29 czerwca 2009 r. do 24 lipca 2009 r. przeprowadził kontrolę w Zarządzie Budynków i Lokali Komunalnych ul. Mariacka 25, 70-546 Szczecin, zwanym dalej ZBiLK, w zakresie: przestrzegania wybranych zagadnień z prawa pracy, w tym: działu X ustawy z dnia 26 czerwca   1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej k. p.; realizacji zadań służby bhp wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz. 704 ze zm.); realizacji zadań pokontrolnych, tj. wystąpień, nakazów i decyzji wydanych przez organy kontroli zewnętrznej, w tym: Państwowej Inspekcji Pracy, Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, a także pozostałych organów kontroli państwowej. Okres kontrolowany – od 2007 r.

Wyniki kontroli przedstawione zostały w protokole kontroli P/29/09 podpisanym w dniu 31 sierpnia 2009 r. Ocena zawarta została w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 28 września 2009 r.  

Zakresem kontroli objęto realizację zapisu art. 214 § 2 k. p. zobowiązującego pracodawcę do utrzymywania obiektów budowlanych i znajdujących się w nich pomieszczeń pracy, a także terenów i urządzeń z nimi związanych w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy; art. 62 ust. 1 i art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm.), zwaną dalej ustawą p. b., nakładającego na właściciela bądź zarządcę obowiązek kontroli obiektów oraz prowadzenia książek obiektów budowlanych.

Nie stwierdzono uchybień w realizacji zaleceń wydawanych przez uprawnione osoby, przeprowadzające kontrole wynikające z obowiązków nałożonych ustawą p.b., jak również zaleceń służby bhp, wydawanych po kontrolach warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp w ZBiLK.

Zasady przydziału pracownikom ZBiLK okularów korygujących wzrok do pracy przy monitorze ekranowym uregulowano Zarządzeniem nr 4/2007 ówczesnego Dyrektora ZBiLK z dnia 26.01.2007 r.

Zarządzenie zawierało błędy formalne polegające na tym, że:                          

-         tytuł zarządzenia w brzmieniu „w sprawie zaopatrywania w okulary ochronne osób zatrudnionych do pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe” był niezgodny z przesłanką § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie bhp przy monitorach ekranowych, wg którego pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok (...). Tym samym pracodawca nie ma obowiązku zapewnienia pracownikom okularów ochronnych do pracy przy monitorze ekranowym. Z dalszej treści zarządzenia wynikało jednak, że zawarte w nim uregulowania dotyczyły okularów korekcyjnych do pracy przy monitorach ekranowych,

-          nie odniesiono się do czasu pracy pracownika przy monitorze ekranowym, warunkującym refundację zakupu okularów korygujących wzrok. Według zapisu § 2 pkt 4 ww. rozporządzenia ilekroć
w rozporządzeniu jest mowa o pracowniku - należy przez to rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.

Nie dopełniono również obowiązku wynikającego z zapisu § 5 ust.1 rozporządzenia  sprawie bhp przy monitorach ekranowych, zobowiązującego pracodawcę do przeprowadzenia oceny warunków pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. W związku z powyższym, w toku prowadzonych czynności kontrolnych, nie można było ustalić ilości pracowników ZBiLK, użytkujących w czasie pracy monitor ekranowy, co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.

Według zapisu § 26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (j.t. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.) oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie. Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.

W ZBiLK nie wykonano pomiarów świadczących o dostosowaniu oświetlenia na stanowiskach pracy, w tym szczególnie stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, do obowiązujących norm.

Do wglądu przedstawiono wykaz prac wzbronionych kobietom, który stanowił integralną część regulaminu pracy, co było zgodne z zapisem art. 104¹ § 1 pkt 6 k.p., wg którego regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom (w ZBiLK nie zatrudniano pracowników młodocianych).

W toku szczegółowej analizy dokumentu stwierdzono, że część prac ujętych w Wykazie jako prace wzbronione kobietom w ciąży i karmiącym piersią, takie jak: „prace w środowisku, w którym poziom ekspozycji na hałas odniesiony do
8-godzinnego dnia pracy przekracza wartość 65 dB; prace w zasięgu pól elektromagnetycznych o natężeniach przekraczających wartości dla sfery bezpiecznej” nie dotyczyła ZBiLK. Zakaz wykonywania „prac przy obsłudze monitorów ekranowych - powyżej 4 godzin na dobę” natomiast, zgodnie z zapisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545 ze zm.), nie dotyczył kobiet karmiących piersią, a jedynie kobiet w ciąży.

Kontrolująca nie stwierdziła nieprawidłowości w realizacji obowiązków wynikających z zapisów art. 237⁶ - 237⁸ k.p. Pracodawca ustalił zasady przydzielania, gospodarowania i ewidencjonowania środków ochrony indywidualnej, odzieży
i obuwia roboczego, w tym: rodzaje środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego na poszczególnych stanowiskach; ustalił stanowiska, na których dopuszczono używanie przez pracowników własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy; pracownikom używającym własnej odzieży i obuwia roboczego wypłacano ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej aktualne ceny.

Wyposażenie pracowników w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej nie zostało natomiast wprowadzone do Regulaminu pracy ZBiLK, do czego obligował zapis art. 104¹ § 1 pkt 1 k. p.

W kontrolowanym okresie w ZBiLK zarejestrowano 2 wypadki przy pracy.

Szczegółowa analiza dokumentacji powypadkowej wykazała następujące uchybienia:

-         brak formalnego powołania przez pracodawcę zespołów powypadkowych ustalających okoliczności i przyczyny wypadków, do czego obligował zapis § 3 ówcześnie obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania,
a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 115, poz. 744 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków, wg którego okoliczności i przyczyny wypadków ustala, powoływany przez pracodawcę, zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy,

-         w skład zespołów powypadkowych wchodził pracownik służby bhp oraz przedstawiciele pracowników, ponieważ w ZBiLK nie działała społeczna inspekcja pracy. Przedstawiciele pracowników nie byli jednak wybierani przez zakładowe organizacje związkowe do czego obligował zapis art. 237^13a k. p.,

-         dokumentacja powypadkowa wypadku przy pracy, w którym poszkodowaną została pracownica zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. zamówień publicznych, zawierała wyłącznie „Protokół wysłuchania poszkodowanej” oraz protokół powypadkowy. Zespół powypadkowy nie dopełnił ciążących na nim obowiązków wynikających z zapisu § 6 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadków, wg którego niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności: dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych (...); jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku; zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku; zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku.
Na dokumencie „wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego” brak było podpisu członka zespołu powypadkowego. W protokole powypadkowym jako działania profilaktyczne zalecono: „skierować poszkodowaną na szkolenie w zakresie BHP”. Kontrolującej nie przedstawiono dokumentów potwierdzających wykonanie zalecenia zespołu powypadkowego,

-         w Protokole powypadkowym nr 002/2007 z dnia 11.06.2009 r. dotyczącym wypadku przy pracy, w którym poszkodowaną została pracownica zatrudniona na stanowisku specjalisty ds.  windykacji lokali mieszkalnych, zespół powypadkowy nie wypracował żadnych wniosków i nie wskazał środków profilaktycznych.

Jednocześnie należy zaznaczyć, iż w trakcie trwania kontroli dyrektor placówki wydał zarządzenie, które regulowało procedury postępowania w razie zaistnienia wypadku przy pracy; ustalało skład zespołu powypadkowego oraz osoby odpowiedzialne za procedury związane z prowadzeniem dochodzeń powypadkowych.

W zakresie realizacji obowiązku wynikającego z zapisu art. 226 k. p. stanowiącego, że na pracodawcy spoczywał obowiązek ocenienia i dokumentowania ryzyka zawodowego oraz informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami ustalono, iż w ZBiLK przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy. Na dzień kontroli 103 pracowników (na 216 zatrudnionych) nie było natomiast zapoznanych z ryzykiem zawodowym.

Nie wniesiono zastrzeżeń do realizacji obowiązku wynikającego z zapisu art. 229 § 4 k. p. Wszyscy pracownicy ZBiLK  posiadali aktualne orzeczenia lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

W ZBiLK prawidłowo realizowano również obowiązek wynikający z zapisu art. 237³ k. p. Wszyscy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie bhp przed dopuszczeniem do pracy, jak również byli poddawani okresowym szkoleniom w tym zakresie. Stwierdzono natomiast pewne błędy formalne w poddanych kontroli 12 kartach szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp polegające na tym, że: na 4 kartach brak było oznaczenia komórki organizacyjnej; w jednym przypadku brak podpisu kierownika komórki organizacyjnej; na 2 kartach brak było podpisu osoby przeprowadzającej instruktaż stanowiskowy; w jednym przypadku podpis był nieczytelny.

Jak wynikało z powyższych kart szkoleń 3 osoby: referent ds. windykacji, referent ds. rozliczeń mediów oraz specjalista nie zostali poddani instruktażowi na obecnie zajmowanych stanowiskach. Posiadali udokumentowane odbycie instruktażu stanowiskowego na stanowisku pomocy administracyjnej.

Według zapisu § 11 ust.1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy(Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.) instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

W toku kontroli realizacji zadań służby bhp, wynikających z zapisów § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie służby bhp stwierdzono, że zadania te realizowane były na ogół prawidłowo. Widoczny był jednakbrak wnikliwości, ze strony pracownika służby bhp, w prowadzeniu postępowań powypadkowych oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków. Pracownik służby bhp ponadto nie sporządzał i nie przedstawiał pracodawcy, co najmniej raz
w roku, okresowych analiz stanu bhp. 

W ZBiLK pracodawca zatrudniał na stanowisku starszego inspektora ds. bhp, w wymiarze czasu pracy – 1/2 etatu.

Nie wniesiono uwag do realizacji zadań pokontrolnych, tj. wystąpień, nakazów i decyzji wydanych przez organy kontroli zewnętrznej prowadzących kontrole w zakresie nadzoru nad warunkami pracy.

W odniesieniu do pozostałych obowiązków objętych kontrolą stwierdzono, że realizowane były zgodnie z obowiązującymi przepisami i do ich realizacji nie wniesiono zastrzeżeń.

Prezydent Miasta Szczecin zalecił:

9.      Poddanie szkoleniu wstępnemu „instruktaż stanowiskowy” w dziedzinie bhp, pracowników nie posiadających aktualnego szkolenia.

10.Prowadzenie rzetelnie dokumentacji szkoleń w dziedzinie bhp.

11.Zobligowanie służby bhp do sporządzania rocznych analiz stanu bhp jak również wnikliwego badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.