Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2022 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego UM Szczecin (zw. dalej WKiAW) w okresie od dnia 23.03.2022 r. do dnia 15.04.2022 r. przeprowadził kontrolę w Zarządzie Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie, ul. Klonowica 5, 71-241 Szczecin, w zakresie prawidłowości pobierania i rozliczania wpływów za holowanie, usuwanie i parkowanie pojazdów usuniętych z ulic miasta.

Opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli został ujęty w protokole kontroli podpisanym w dniu 14 kwietnia 2022 r. Ocena kontrolowanej działalności, wnioski i zalecenia pokontrolne zostały zawarte w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 10 czerwca 2022 r.

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

W wyniku kontroli w Zarządzie Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie (zw. dalej ZDiTM lub jednostką), w zakresie prawidłowości pobierania i rozliczania wpływów za holowanie, usuwanie i parkowanie pojazdów usuniętych z ulic miasta stwierdzono nieprawidłowości polegające na:

- niepodejmowaniu działań zmierzających do rozwiązania kwestii organizacyjnej polegającej na ustaleniu podmiotu odpowiedzialnego za wszczynanie postępowań administracyjnych w sprawie ustalenia kosztów podlegających egzekucji administracyjnej, wobec właścicieli pojazdów, którzy odebrali pojazd, a nie uiścili kosztów jego usunięcia i przechowywania, bądź nie uiścili tych kosztów w całości;

- błędnym ustaleniu w 4 przypadkach wysokości kosztów przechowywania usuniętego pojazdu.

 1. Pobieranie oraz rozliczanie opłat za usuwanie i przechowywanie pojazdów na parkingu strzeżonym.

Usuwanie pojazdów i prowadzenie parkingu strzeżonego należy do zadań własnych powiatu. Gmina Miasto Szczecin jako miasto na prawach powiatu realizację zadania powierzyła gminnej jednostce budżetowej - Zarządowi Dróg i Transportu Miejskiego.

W § 4 ust. 1 pkt 22 Statutu ZDiTM (Statut jednostki budżetowej pn. „Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie” stanowił załącznik do Uchwały NR XIII/303/11 Rady Miasta Szczecin z dnia 21 listopada 2011 r.) określono, że przedmiotem działalności jednostki jest finansowanie, planowanie, utrzymanie i ochrona dróg publicznych oraz organizacja ruchu na drogach publicznych w granicach administracyjnych miasta Szczecin, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych, a także między innymi usuwanie pojazdów z drogi oraz prowadzenie parkingu strzeżonego dla pojazdów usuniętych w trybie ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2021 r. poz. 450 ze zm.) (zwanej dalej Prawem o ruchu drogowym lub u.p.r.d.) lub powierzenie ich wykonywania zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych.

Opłaty pochodzące od właściciela pojazdu usuniętego są dochodami własnymi powiatu - stosownie do art. 130a ust. 6e u.p.r.d.

Rada powiatu (tu Miasta Szczecin), biorąc pod uwagę konieczność sprawnej realizacji zadań oraz koszty usuwania i przechowywania pojazdów na obszarze danego powiatu, ustala corocznie wysokość opłat w drodze uchwały.

Rada Miasta Szczecin podjęła uchwałę nr XXIII/708/20 z dnia 24 listopada 2020 r. w sprawie ustalenia na rok 2021 opłat za usunięcie i przechowywanie pojazdów usuniętych z dróg na parkingach strzeżonych oraz kosztów powstałych w wyniku wydania dyspozycji usunięcia, a następnie odstąpienia od usunięcia pojazdu, zmienioną uchwałą nr XXX/875/21 Rady Miasta Szczecin z dnia 29 czerwca 2021 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustalenia na rok 2021 opłat za usuwanie i przechowywanie pojazdów usuniętych z dróg na parkingach strzeżonych oraz kosztów powstałych w wyniku wydania dyspozycji usunięcia, a następnie odstąpienia od usunięcia pojazdu.  Ponadto, Rada Miasta Szczecin podjęła uchwałę nr XXXIII/950/21 Rady Miasta Szczecin z dnia 23 listopada 2021 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustalenia na rok 2022 opłat za usuwanie i przechowywanie pojazdów usuniętych z dróg na parkingach strzeżonych oraz kosztów powstałych w wyniku wydania dyspozycji usunięcia, a następnie odstąpienia od usunięcia pojazdu.

Ponadto kontrola wykazała, że w dniu 30.12.2020 r. podpisano umowę nr 212/DO/2020 dotyczącą całodobowej ochrony fizycznej terenu parkingu strzeżonego mieszczącego się w Szczecinie przy ul. Hangarowej 30-32 wraz ze znajdującymi się na nim pojazdami oraz mienia Gminy Miasto Szczecin.

W rejestrze pojazdów usuniętych z ulic miasta jednostka odnotowała odpowiednio:

- w 2021 r. – 1403 pojazdów;

- w 2022 r. (wg stanu na 28.03.2022 r.) – 448 pojazdów.

Kontrolą objęto prawidłowość pobierania i rozliczania opłat za usuwanie i przechowywanie pojazdów na parkingu strzeżonym tj. 91 losowo wybranych spraw ujętych w rejestrze spraw z 2021 r. oraz 2022 r. (5 % wszystkich spraw prowadzonych w tych latach, dotyczących usuwania i parkowania pojazdów usuniętych z ulic miasta).

W wyniku kontroli ustalono, że wobec właścicieli pojazdów, którzy odebrali pojazd, a nie uiścili kosztów jego usunięcia i przechowywania, bądź nie uiścili tych kosztów w całości, w okresie objętym kontrolą nie wszczynano postępowań administracyjnych w sprawie ustalenia kosztów podlegających egzekucji administracyjnej. W przypadkach określonych w art. 130a ust. 1–2 u.p.r.d., pojazd może być usunięty z drogi na koszt właściciela i umieszczony na wyznaczonym przez starostę parkingu strzeżonym.

Jednocześnie kontrola wykazała, że kwota niewyegzekwowanych należności z ww. tytułu wyniosła:

- w 2021 roku – 202 115,00 zł;

- w 2022 roku -  118 038,00 zł (wg stanu na 28.03.2022 r.).

Trybunał Konstytucyjny (zw. dalej TK lub Trybunałem) wyrokiem z dnia 5 grudnia 2018 r. sygn. akt K 6/17 orzekł, że art. 130a ust. 5c Prawa o ruchu drogowym traci moc w zakresie, w jakim przewiduje, że pojazd usunięty z drogi w przypadkach określonych w art. 130a ust. 1 i 2 u.p.r.d. pozostaje na parkingu strzeżonym wyznaczonym przez starostę do czasu uiszczenia opłaty za jego usunięcie i parkowanie. Trybunał uznał też za niezgodny z Konstytucją art. 130a ust. 7 pkt 1 u.p.r.d. stanowiący, iż wydanie pojazdu następuje po okazaniu dowodu uiszczenia opłaty, o której mowa w ust. 5c.

Powyższy wyrok TK zapadł w dniu 5 grudnia 2018 r., a wobec odroczenia utraty mocy obowiązującej, wszedł w życie w dniu 13 września 2019 r. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał wskazał, iż wyeliminowanie normy uzależniającej wydanie pojazdu od uprzedniego uiszczenia opłaty za jego usunięcie i parkowanie nie oznacza zwolnienia właściciela pojazdu z obowiązku uregulowania stosownych należności, będących dochodem budżetu powiatu.

Tym samym zgodnie z art. 130a ust. 10h u.p.r.d., koszty związane z usuwaniem, przechowywaniem, oszacowaniem, sprzedażą lub zniszczeniem pojazdu powstałe od momentu wydania dyspozycji jego usunięcia do zakończenia postępowania ponosi osoba będąca właścicielem tego pojazdu w dniu wydania dyspozycji usunięcia pojazdu, z zastrzeżeniem ust. 10d i 10i. Decyzję o zapłacie tych kosztów wydaje starosta. Przy czym, w myśl art. 130a ust. 6 u.p.r.d., to rada powiatu, biorąc pod uwagę konieczność sprawnej realizacji zadań, tj. usuwania i przechowywania pojazdów na obszarze danego powiatu, a także wynikłe z tego koszty, ustala corocznie, w drodze uchwały, wysokość tych opłat.

Koszty związane z usunięciem, przechowywaniem pojazdu, który został usunięty z drogi w trybie art. 130a Prawa o ruchu drogowym należy zakwalifikować do niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym, stanowiących dochód pobierany przez samorządowe jednostki budżetowe zgodnie z art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych  (Dz.U. z 2021 r. poz. 305 ze zm.) (zw. dalej u.f.p.). Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.f.p organami pierwszej instancji właściwymi do wydawania decyzji w odniesieniu do należności, o których mowa w art. 60, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej, są: w stosunku do należności budżetów jednostek samorządu terytorialnego - wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta. Natomiast z przepisu art. 67 ww. ustawy wynika, że do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.).

W przypadku zatem wydania dyspozycji usunięcia danego pojazdu, jego właściciel jest zobowiązany do poniesienia kosztów dotyczących m.in. usunięcia i przechowywania danego pojazdu na odpowiednim parkingu. Koszty związane z powyższymi czynnościami winny być określone w odrębnej decyzji wydanej przez właściwy organ na podstawie art. 130a ust. 10h u.p.r.d.

Do załatwiania spraw w formie decyzji administracyjnych w powyższym zakresie, niezbędne było posiadanie upoważnienia do wydawania decyzji w imieniu Prezydenta Miasta Szczecin o zapłacie kosztów, o których mowa w art. 130a ust. 10h u.p.r.d. Zgodnie z ustaleniami kontroli, do dnia jej zakończenia tj. 15.04.2022 r., takiego upoważnienia Dyrektor ZDiTM nie posiadał. Jednakże Dyrektor ZDiTM nie wystąpił z inicjatywą do wydziału nadzorującego lub Wydziału Organizacyjnego Urzędu Miasta w Szczecinie o nadanie takich uprawnień. Należy przy tym wskazać na kwestię techniczną związaną z wykonywanymi przez ZDiTM zadaniami powiatu tj. usuwaniem pojazdów z drogi oraz prowadzeniem parkingu strzeżonego dla pojazdów usuniętych w trybie ustawy Prawo o ruchu drogowym. Zarówno przed wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2018 r. sygn. akt K 6/17 który orzekł, że art. 130a ust. 5c Prawa o ruchu drogowym traci moc w zakresie, w jakim przewiduje, że pojazd usunięty z drogi w przypadkach określonych w art. 130a ust. 1 i 2 p.r.d. pozostaje na parkingu strzeżonym wyznaczonym przez starostę do czasu uiszczenia opłaty za jego usunięcie i parkowanie, jak i po wejściu w życie wyroku, to ZDiTM obsługiwał płatności za ww. czynności, natomiast należności z tego tytułu wpływały bezpośrednio na rachunek bankowy ZDiTM. Zgodnie z wyjaśnieniami udzielonymi przez Dyrektora w czasie kontroli „ZDiTM kontroluje stan wpłat za koszty usuwania i przechowywania pojazdów poprzez analizę wyciągu bankowego poszczególnych miesięcy. Wyciąg jest przygotowywany i przesyłany do merytorycznego działu przez dział finansowo – księgowy. Stan wpłat jest kontrolowany na bieżąco i odnotowywany w przygotowanym arkuszu Excel, który zawiera informacje o opłatach i kosztach. Mając zatem najlepszą wiedzę o narastających, niewyegzekwowanych należnościach Gminy Miasto Szczecin, Dyrektor nie podjął żadnych czynności organizacyjnych, zmierzających do określenia podmiotu odpowiedzialnego za wszczynanie przedmiotowych postępowań administracyjnych.

Kontrola wykazała ponadto, że w 4 przypadkach błędnie naliczono w protokole wydania pojazdu opłatę za jego usunięcie i przechowywanie.

Błędy dotyczyły spraw o nr dyspozycji (SM – dyspozycja wydana przez Straż Miejską w Szczecinie, KMP – dyspozycja wydana przez komendę miejską policji):

- 134/21 (KMP) – kwota zaniżona o 40 zł (data obioru pojazdu 15.05.2021 r.);

- 1422/21 (SM) – kwota zaniżona o 60 zł (data obioru pojazdu 29.11.2021 r.);

- 145/21 (KMP) – kwota zawyżona o 40 zł (data obioru pojazdu 14.05.2021 r.);

- 319/21 (KMP) – kwota zawyżona o 40 zł (data obioru pojazdu 11.10.2021 r.).

Zgodnie z § 3 pkt 16 umowy nr 212/DO/2020 dotyczącej całodobowej ochrony fizycznej terenu parkingu strzeżonego mieszczącego się w Szczecinie przy ul. Hangarowej 30-32, pracownik ochrony przyjmuje i wydaje pojazdy przechowywane na parkingu oraz prowadzi dokumentację z tym związaną. Jednakże pracownicy ZDiTM, którzy w 2021 r. i w 2022 r. prowadzili sprawy związane obszarem kontroli, zobowiązani byli zgodnie z zakresem czynności, do prowadzenia umów związanych z ochroną parkingu oraz usuwaniem pojazdów z drogi przez firmę zewnętrzną, a także sprawdzania prawidłowości wpłaconych kwot przez właścicieli odebranych pojazdów ze stawkami opłat określonymi w stosownej uchwale rady miasta.

Według informacji uzyskanej w czasie kontroli przy kwocie zaniżonej w wyniku omyłki pracownika ochrony, w ujawnionych dwóch przypadkach ZDiTM wystąpi o pokrycie kosztów do firmy ochroniarskiej. Zgodnie z § 10 ust. 2 ww. umowy nr 212/DO/2020, w przypadku przedłożenia dowodu za niskiej opłaty za holowanie i/lub przechowywanie pojazdu, wykonawca pokrywa różnicę finansową.

 2. Pobieranie lub dochodzenie opłat (kosztów) powstałych w wyniku wydania dyspozycji usunięcia pojazdu, a następnie odstąpienia od jego usunięcia.

Kontrola wykazała, że w dniu 29.12.2021 r. pomiędzy Gminą Miasto Szczecin, a spółką Camaro Sp. z o.o. zawarto umowę nr 230/DO/2021 na wykonanie usługi polegającej na usuwaniu z dróg wewnętrznych oraz publicznych położonych na terenie miasta Szczecina, pojazdów w trybie i na zasadach określonych w art. 50a i art. 130a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym i umieszczenie ich na parkingu strzeżonym wskazanym przez ZDiTM w Szczecinie.

Zgodnie z § 1 ust. 13 ww. umowy strony ustaliły, że organy wydające dyspozycję są uprawnione do rezygnacji z usługi usunięcia pojazdu po wydaniu stosownej dyspozycji.

W takim przypadku wykonawca nie naliczał Gminie wynagrodzenia za wykonaną usługę w sytuacji:

- rezygnacji przez organy z usługi po wyjeździe wykonawcy do miejsca zdarzenia lub,

- rezygnacji przez organy z usługi po dojeździe do miejsca zdarzenia i dokonania załadunku pojazdu a następnie wyładunku pojazdu.

Zgodnie z aktualnym orzecznictwem (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia  7 maja 2019  r. VII SA/Wa 269/19), przy ustalaniu wysokości opłat, organ uprawniony jest do wzięcia pod uwagę rzeczywistych kosztów usunięcia i przechowania pojazdów ponoszonych przez powiat, czyli wynagrodzenia uzyskiwanego z tego tytułu przez firmę zewnętrzną na podstawie umowy zawartej z organem.

Wobec powyższego, ze względu na brak rzeczywistych kosztów usunięcia i przechowania pojazdów ponoszonych przez powiat, jednostka nie pobierała ww. opłat.

Nie stwierdzono zatem nieprawidłowości w przedmiocie pobierania lub dochodzenie opłat (kosztów) powstałych w wyniku wydania dyspozycji usunięcia, a następnie odstąpienia od usunięcia pojazdu.

 3. Udzielanie ulg

Analizie poddano 3 z 15 losowo wybranych decyzji wydanych w latach 2021 – 2022 w sprawie udzielenia ulgi w spłacie zobowiązania na rzecz Gminy Miasto Szczecin związanego z kosztami usuwania i parkowania pojazdu usuniętego z ulic miasta.

Nie stwierdzono nieprawidłowości w powyższym zakresie.

 II. Uwagi i zalecenia

Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, stosownie do § 35 ust. 4 Załącznika Nr 2 do Zarządzenia w sprawie kontroli Prezydent Miasta zalecił dyrektorowi:

1. niezwłocznie podjąć działania zmierzające do wyznaczenia  podmiotu odpowiedzialnego za wszczynanie postępowań administracyjnych w sprawie ustalenia kosztów podlegających egzekucji administracyjnej (w tym również powstałych po wejściu w życie wyroku TK), wobec właścicieli pojazdów, którzy odebrali pojazd, a nie uiścili kosztów jego usunięcia i przechowywania, bądź nie uiścili tych kosztów w całości,

2. na bieżąco kontrolować prawidłowość wskazanych w protokole wydania pojazdu opłat, naliczonych za usunięcie i przechowywanie pojazdu, a także prawidłowość kwot wpłaconych przez właścicieli odebranych pojazdów.