Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2019 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin na przełomie maja i czerwca 2019 r. przeprowadził kontrolę w  Szkole Podstawowej Nr 56, ul. Malczewskiego 22, 71-612 Szczecin (zw. dalej SP56) w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 24.07.2019 r.

W wyniku kontroli stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• braku niezwłoczności we wszczynaniu postępowań powypadkowych, sposobu powoływania zespołu powypadkowego oraz sposobu realizacji zaleceń wynikających z protokołów ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
• braku aktualnego wykazu prac szczególnie niebezpiecznych oraz prac szczególnie uciążliwych bądź szkodliwych dla zdrowia kobiet,
• nieprzeprowadzenia badań i pomiarów czynnika szkodliwego wykorzystywanego do uzdatniania wody na basenie szkolnym,
• nieprzeprowadzania szkoleń okresowych w dziedzinie bhp na stanowisku konserwatora basenu w wymaganych czasookresach,
•  przeprowadzenia pierwszego szkolenia okresowego w dziedzinie bhp pracownika zatrudnionego na stanowisku intendenta po ponad 2 latach od dnia zatrudnienia,
• niewłaściwie prowadzonej dokumentacji w zakresie wydawania nowozatrudnionym pracownikom odzieży i obuwia roboczego (ochronnego),
• sposobu wykonywania zadań przez pracownika służby bhp.

Nie stwierdzono uchybień dotyczących:

• wyników kontroli obiektu budowlanego, pomieszczeń pracy oraz pomieszczeń higienicznosanitarnych,
• oceny ryzyka zawodowego,
• eksploatowania urządzeń objętych dozorem technicznym,
• badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.

I. Oceny cząstkowe

1. Wypadki przy pracy

W okresie od 01.01.2017 r. do dnia kontroli WKiAW w SP56 zarejestrowano 7 wypadków przy pracy. Kontrola wykazała brak niezwłoczności w zakresie wszczynania postępowań powypadkowych. Postępowania, pomimo że byli świadkowie zdarzeń, wszczynano po kilku lub kilkunastu dniach od dnia zdarzenia a postępowanie powypadkowe, w którym poszkodowaną została pracownica zatrudniona na stanowisku nauczyciela zostało wszczęte po ponad 2 miesiącach od zdarzenia. Wszczynanie postępowań po tak długim okresie czasu uniemożliwiało wykonanie obowiązku wynikającego z zapisu § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r.w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, wg którego do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych;uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane;dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Wszczynanie postępowań po tak długim okresie czasu od momentu zdarzenia mogło mieć również wpływ na obiektywną ocenę, przez zespół powypadkowy, okoliczności i przyczyn wypadków. Powyższe spowodowane było niekonsekwentnym egzekwowaniem od pracowników (poszkodowanych, świadków wypadku), przez osoby kierujące pracownikami, obowiązku bezzwłocznego zgłaszania zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Na zaistniałe nieprawidłowości duży wpływ miało również nieskuteczne doradztwo w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp ze strony pracownika służby bhp. Wykazano ponadto, że z powodu błędnej interpretacji przepisów ze strony ww. na dokumencie powołującym zespoły powypadkowe „Zarządzenie o powołaniu zespołu powypadkowego” brak było wskazania osoby powołującej zespół (brak podpisu), podczas gdy według § 4 ww. rozporządzenia okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Wniesiono również zastrzeżenia do sposobu realizacji obowiązku nałożonego na pracownika służby bhp zapisem § 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego do zakresu działania służby bhp należy udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków (…), a także kontrola realizacji tych wniosków. Ustalono, że pracownik służby bhp nieskutecznie nadzorował realizację zaleceń zespołu powypadkowego, co mogło mieć wpływ na zaistnienie następnych zdarzeń wypadkowych.

2. Prace szczególnie niebezpieczne oraz prace wzbronione kobietom

Ustalono, że do prac szczególnie niebezpiecznych, wykonywanych w SP56, należały prace związane z chemicznym uzdatnianiem wody na basenie szkolnym. Wymienione prace wykonywał pracownik zatrudniony na stanowisku konserwatora basenu. Pracodawca do prac szczególnie niebezpiecznych zaliczył również: „prace z prądem elektrycznym i urządzeniami o napędzie elektrycznym; prace na wysokości do 2 m; prace ze środkami czystości o działaniu drażniącym lub żrącym; prace z kosiarką o napędzie elektrycznym”. Wykaz prac został opracowany przez gł. specjalistę ds. bhp, zatrudnionego w Ośrodku BHP ZCEMiP, wykonującego ówcześnie zadania służby bhp w SP56.

Zaliczając powyższe prace do prac szczególnie niebezpiecznych nie dopełniono obowiązkówwynikających § 81 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego pracodawca określa szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, w szczególności zapewnia: bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób; odpowiednie środki zabezpieczające; instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:  imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach. Pracodawca zapewnia, aby dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane. Pracodawca zapewnia, aby dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane. Jedynym dokumentem był wykaz ww. prac.Ustalono ponadto uchybienie dotyczące prac wzbronionych kobietom polegające na tym, że wykazu nie zaktualizowano po wejściu w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 03.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Wykazano jednocześnie, że pracodawca nie przeprowadził badań i pomiarów stężenia czynnika szkodliwego (chloru) wykorzystywanego do uzdatniania wody na basenie szkolnym, co naruszyło postanowienia § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, wg którego pracodawca zapewnia wykonanie badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.

 Nie stwierdzono uchybień w zakresie przechowywania i stosowaniu niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie czynników chemicznych, w tym szczególnie czynników chemicznych wykorzystywanych do uzdatniania wody na basenie. Wszystkie czynniki przechowywane były w sposób uniemożliwiający dostęp osób nieuprawnionych. Pracodawca posiadał aktualne karty charakterystyki, z którymi zapoznał pracowników. Ustalono ponadto, że z powodu nieczynnego digestorium w pracowni chemicznej, nie przeprowadzano doświadczeń z użyciem niebezpiecznych bądź szkodliwych czynników chemicznych.

3. Szkolenia w dziedzinie bhp

Szkolenia wstępne, instruktaż ogólny dla pracowników SP56 przeprowadzał pracownik służby bhp, instruktaż stanowiskowy, przeprowadzały osoby kierujące pracownikami oraz pracodawca. Szkolenia okresowe dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych oraz stanowiskach administracyjno - biurowych organizował i prowadził pracodawca. Kontrolą objęto wstępne i okresowe szkolenia w dziedzinie bhp 41 pracowników, co stanowiło 21% osób świadczących pracę w dniu kontroli.

Kontrola wykazała nieprawidłowości w powyższym zakresie polegające na tym, że osoba zatrudniona na stanowisku konserwatora basenu, wykonująca prace zaliczane do prac szczególnie niebezpiecznych (chemiczne uzdatnianie wody basenowej) szkolenia okresowe w dziedzinie bhp odbywał raz na 3 lata, podczas gdy wg §  15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku. Przyczyną nieprawidłowości była niedostateczna wiedza w tym zakresie ze strony osoby zatrudnionej na stanowisku głównego specjalisty, prowadzącego sprawy osobowe pracowników oraz nieskuteczne doradztwo ze strony specjalisty ds. bhp w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp. Stwierdzono jednocześnie, iż osoba zatrudniona na stanowisku intendenta, zatrudniona z dniem 10.04.2017 r. odbyła pierwsze szkolenie okresowe w dniach 03-04.06.2019 (po ponad 2 latach od dnia rozpoczęcia pracy) a wg ww. §  15 ust. 4 pkt 5 ww. pierwsze szkolenie okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach administracyjno-biurowych i innych, niewymienionych w pkt 1-4, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Powodem opóźnienia w przeprowadzeniu szkolenia była zmiana na stanowisku osoby odpowiedzialnej za sprawy osobowe pracowników. Osoba prowadząca wcześniej sprawy osobowe nie skierowała pracownika na szkolenie w wymaganym terminie, natomiast nowy pracownik przeoczył ten fakt. Pozostali pracownicy objęci kontrolą posiadali wymagane dla danego stanowiska szkolenia  w dziedzinie bhp. Wykładowcą szkoleń był specjalista ds. bhp. Pracodawca prowadził dokumentację ze szkoleń okresowych, w tym: programy szkoleń dla określonych grup stanowisk, dzienniki zajęć, protokoły z przebiegu egzaminów i rejestry wydanych zaświadczeń.

4. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Zasady przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz okresy używalności odzieży i obuwia roboczego zostały ustalone w Regulaminie pracy SP56.

Kontrola wykazała, że pracownicy zatrudnieni na stanowisku konserwatora oraz sprzątaczek przed przystąpieniem do pracy nie otrzymali odzieży i obuwia roboczego przewidzianego do stosowania na danym stanowisku pracy. Wymaganą odzież i obuwie robocze otrzymywali po kilku do kilkunastu dniach od podjęcia pracy na danym stanowisku a wg art. 237⁷ §  1 oraz art. 237⁹ § 1ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy^, wg którego pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Jedną z przyczyn wykazanych nieprawidłowości było to, że pracodawca zamawiał odzież roboczą z logo szkoły, indywidualnie dla danego pracownika, co wiązało się z czasem oczekiwania na realizację zamówienia. Do czasu otrzymania należnej odzieży i obuwia roboczego pracownicy otrzymywali odzież zastępczą, nie otrzymywali natomiast obuwia roboczego. Jedyną dokumentacją z tak wydanej odzieży było oświadczenie pracownika o jej wydaniu, bez wskazania rodzajów odzieży, które otrzymał.

W dniu kontroli wszyscy pracownicy wyposażeni byli w odzież i obuwie robocze wymagane do stosowania na danym stanowisku pracy. Pracownik zatrudniony na stanowisku konserwatora basenu wyposażony został środki ochrony indywidualnej, niezbędne do stosowania przy wykonywaniu prac w narażeniu na działanie szkodliwych, bądź stwarzających zagrożenie czynników chemicznych. Pracownikowi udostępniono indywidualną pralkę do prania odzieży ochronnej. Pozostali pracownicy korzystali z odrębnej pralko-suszarki.

5. Służba bhp

Stan zatrudnienia w dniu kontroli wynosił 128 osób. Służbę bhp stanowiła jednoosobowa komórka organizacyjna podlegająca bezpośrednio pracodawcy. Osoba zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. bhp, zatrudniona w wymiarze czasu pracy 0,125 etatu, posiadała udokumentowane kwalifikacje do wykonywania zadań na tym stanowisku. W toku kontroli ustalono, że do części nieprawidłowości i uchybień stwierdzonych podczas kontroli przyczynił się brak skutecznego doradztwa ze strony specjalisty ds. bhp w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp. Pracownik służby bhp nie poinformował pracodawcy o obowiązku przeprowadzenia badań i pomiarów szkodliwego czynnika chemicznego, wykorzystywanego do uzdatniania wody na basenie szkolnym; nie wskazał na konieczność zweryfikowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych oraz prac szczególnie uciążliwych, bądź szkodliwych dla zdrowia kobiet, pod kątem zmiany przepisów w tym zakresie; nie informował o konieczności wszczynania postępowań powypadkowych bez zbędnej zwłoki. Powyższe pozostawało w sprzeczności z § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia w sprawie służby bhp, wg którego do zakresu działania służby bhp należy doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.  Stwierdzono natomiast, że pracownik służby prowadził na bieżąco wewnętrzne kontrole stanu bhp; informował pracodawcę o stwierdzonych zagrożeniach; przedkładał pracodawcy coroczne analizy stanu bhp; przeprowadzał kontrole na stanowiskach pracy; brał udział w opracowaniu zasad i norm przydziału pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego; brał udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz prowadził dokumentację z tego zakresu; brał udział w aktualizacji oceny ryzyka zawodowego; opracowywał instrukcje stanowiskowe z zakresu bhp.

6. Obiekt budowlany i pomieszczenia pracy

SP56 usytuowana jest w 1 budynku. Właścicielem budynku jest Gmina Miasto Szczecin, a zarządcą SP56. Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 2.915,34 m². W czasie trwania kontroliwykonywane były prace remontowe w zakresie termomodernizacji budynku. Pracodawca zawarł z wykonawcą porozumienie o współpracy i wyznaczeniu koordynatora sprawującego nadzór nad bhp wszystkich pracowników wykonujących pracę na terenie SP56. Kontrole obiektu budowlanego przeprowadzane były w wymaganych terminach, przez osoby posiadające uprawnienia do przeprowadzania kontroli w danym zakresie. Kontrole, wykazały, że stan techniczny i estetyczny budynku i jego otoczenia pozwala na jego dalszą eksploatację zgodnie z przeznaczeniem. Przeprowadzone w ramach kontroli WKiAW oględziny pomieszczeń higienicznosanitarnych, pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych wykazały, że pracownikom zapewniono pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne (ubikacje, umywalki, prysznice, szatnie), których rodzaj, ilość i wielkość były dostosowane do liczby osób zatrudnionych oraz rodzaju wykonywanej pracy. Wszystkie pomieszczenia były wyremontowane i spełniały wymagania bhp. Pracodawca zapewnił ponadto pracownikom środki higieny osobistej, dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciała przy wykonywaniu określonych prac. Pracodawca zapewnił również wszystkim pracownikom napoje w niezbędnej ilości.

7. Ocena ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzono w 2016 r. a następnie zaktualizowana w roku 2018. Ocena została przeprowadzona na wszystkich stanowiskach pracy. Przeprowadzona ocena wykazała, że stanowiska pracy spełniają wymagania określone w przepisach. Pracodawca poinformował wszystkich pra­cowników o istniejącym na danym stanowisku ryzyku związanym z wykonywa­ną pracą oraz o ustalonych procedurach i zasa­dach ochrony przed zagrożeniami.

8. Badania profilaktyczne

Badania profilaktyczne wykonywane były na podstawie umów zawieranych pomiędzy jednostką uprawnioną do przeprowadzania badań z profilaktycznych a SP56. Kontrolą objęto 41 pracowników, co stanowiło 21% osób świadczących pracę w dniu kontroli.

Wszyscy pracownicy, świadczący pracę w dniu kontroli, posiadali aktualne zaświadczenia lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

9. Zewnętrzne kontrole nad warunkami pracy

W dniu kontroli WKiAW na SP56 ciążyły obowiązki wynikające z decyzji Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie oraz decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie. Nie stwierdzono uchybień ze strony Dyrektora SP56 w zakresie wykonywania nakazów i decyzji wynikających z powyższych kontroli. Dyrektor SP56 na bieżąco informowała organ nadrzędny o wynikach kontroli, wykonywała obowiązki wynikające z powyższych kontroli. W przypadku nie możności wykonania obowiązków w wyznaczonych terminach zwracała się do organów kontroli o prolongatę terminów.

II. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi SP56:

1. Wypadki przy pracy:
2. wszczynanie postępowań powypadkowych bez zbędnej zwłoki,
3. powoływanie zespołu powypadkowego przez pracodawcę,
4. przeprowadzanie oględzin z miejsca wypadku.
5. Ustalenie wykazu prac szczególnie niebezpiecznych oraz szczegółowych zasad wykonywania tego typu prac.
6. Przeprowadzenie badań i pomiarów stężenia czynnika szkodliwego (chloru) wykorzystywanego do uzdatniania wody na basenie szkolnym.
7. Zaktualizowanie wykazu prac wzbronionych kobietom.
8. Szkolenia w dziedzinie bhp:
9. odbywanie szkoleń okresowych w dziedzinie bhp, przez pracownika zatrudnionego na stanowisku konserwatora basenu, nie rzadziej niż raz w roku,
10. odbywanie pierwszych szkoleń okresowych w dziedzinie bhpw wymaganych terminach.
11. Odzież i obuwie robocze:
12. nie dopuszczanie pracowników do pracy bez wymaganej na danym stanowisku odzieży i obuwia roboczego,
13. pisemne dokumentowanie rodzajów wydanej zastępczej odzieży i obuwia roboczego w kartach ewidencji wyposażenia.
14. Służba bhp:
15. zobligowanie pracownika służby bhp do kontroli sposobu wykonania wniosków i środków profilaktycznych wynikających z protokołu ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
16. zobligowanie pracownika służby bhp do prowadzenia czynnego doradztwa w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp.