Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2016 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin na przełomie maja i czerwca 2016 roku przeprowadził kontrolę w Centrum Kształcenia Sportowego, ul. Rydla 49,70-783 Szczecin  (zw. dalej CKS), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia  21.06.2016 r.

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

 W badanym zakresie stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• braku niezwłoczności dotyczącej wszczęcia postępowania powypadkowego,
• braku spisu mieszanin stosowanych na stanowiskach sprzątaczek,
• poddawania pracowników wstępnym badaniom z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami,
• odbywania przez pracowników wstępnych i okresowych szkoleń w dziedzinie bhp,

Jednocześnie ustalono, że:

• wykonywano obowiązki wynikające z decyzji organów kontroli zewnętrznych nad warunkami pracy, bądź zwracano się o prolongatę wykonania obowiązków wynikających z ww. decyzji,
• przeprowadzano kontrole obiektu budowlanego, realizowano zalecenia wynikające z kontroli, bądź występowano do organu nadrzędnego o wyasygnowanie środków finansowych na realizację zaleceń,
• użytkowano maszyny i urządzenia techniczne w sposób  zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• stosowano i przechowywano niebezpieczne, bądź stwarzające zagrożenie mieszaniny chemiczne w sposób bezpieczny,
• wyposażano pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze,
• przeprowadzono i udokumentowano ocenę ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy.

II. Oceny cząstkowe

1.  Kontrole zewnętrzne nad warunkami pracy

W badanym okresie kontrole w CKS przeprowadzały: Państwowa Inspekcja Sanitarna (zw. dalej PIS); Państwowa Inspekcja Pracy (zw. dalej PIP)  oraz Państwowa Straż Pożarna (zw. dalej PSP).

W dniu kontroli na jednostce ciążyły obowiązki wynikające z decyzji PIS (z 2009 r. zmienionej decyzją z 2012 r., kilkukrotnie prolongowanej) dotyczące  doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno – technicznego powierzchni ścian, sufitów, podłóg, stolarki okiennej i drzwiowej w salach lekcyjnych, na ciągach komunikacyjnych oraz obowiązki dotyczące  doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno – technicznego pomieszczeń sanitarnych dla uczniów. 

W październiku 2015 r. decyzją PIS na CKS nałożone zostały ponadto obowiązki w zakresie doprowadzenia do odpowiedniego stanu sanitarno – technicznego powierzchni ścian, sufitów, podłóg, drzwi, ram okiennych w pomieszczeniach kuchni.

Przeprowadzona w styczniu br. kontrola PIP skutkowała wydaniem11 nakazów.

Nie stwierdzono uchybień bądź nieprawidłowości w sposobie realizacji obowiązków wynikających z ww. kontroli. Pracodawca wykonał wszystkie nakazy PIP, natomiast obowiązki wynikające z decyzji PIS realizowane były sukcesywnie, w miarę posiadanych środków finansowych.

W przypadku niemożności terminowego zrealizowania poszczególnych obowiązków dyrektor jednostki, bądź organ nadrzędny, zwracał się do PIS o prolongatę terminów ich wykonania.

W dniu kontroli na jednostce ciążyły obowiązki wynikające z kontroli PIS dotyczące: zapewnienia należytego stanu technicznego i estetycznego: ścian, sufitów, podłóg,  stolarki drzwiowej i okiennej, sanitariatów w budynku A szkoły (prolongowane do 2017 r. i 2018 r.) oraz doprowadzenia do odpowiedniego stanu sanitarno – technicznego kuchni, której remont kapitalny został przewidziany na okres wakacyjny 2016 r.

Kontrola PSP nie wykazała uchybień w badanym zakresie.

2. Obiekty budowlane

CKS usytuowane było w budynku składającym się z 5 połączonych ze sobą segmentów. Powierzchnia zabudowy budynku wynosiła powyżej 2000 m², powierzchnia dachu powyżej 1 000 m².Właścicielem obiektu była Gmina Miasto Szczecin, a zarządcą CKS.

Dla budynku prowadzono książkę obiektu budowlanego. Za prowadzenie książki, zlecanie kontroli oraz nadzorowanie wykonania zaleceń wynikających z kontroli obiektu budowlanego odpowiedzialnym był  kierownik obiektów sportowych.

Przeprowadzone, na podstawie art. 62 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane kontrole wykazały konieczność przeprowadzenia remontów w zakresach wskazanych przez PIS oraz wymianę instalacji odgromowej i miejscowej naprawy dachu.

Nie stwierdzono uchybień w realizacji zaleceń wynikających z kontroli obiektu budowlanego. Zalecenia nie wymagające wydatkowania znacznych środków finansowych realizowane były przez pracodawcę na bieżąco. Zalecenia dotyczące naprawy dachu ujęte zostały, przez organ nadrzędny,  w planach remontowych na czerwiec bieżącego roku. Pozostałe zalecenia pokrywały się z obowiązkami wynikającymi z decyzji PIS.

Kontrole wykazały, że pomimo konieczności wykonania niezbędnych robót budowlanych, stan techniczny obiektu budowlanego nie zagraża życiu lub zdrowiu ludzi w nim przebywających i może być dalej eksploatowany. zgodnie z przeznaczeniem.

3.Czynniki niebezpieczne i szkodliwe

Kontrolą objęto techniczne bezpieczeństwo pracy związane z  użytkowaniem maszyn oraz sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości (drabiny), a także stosowanie niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie  mieszanin chemicznych.

Ustalono, że część maszyn będących na wyposażeniu kuchni oraz warsztatu konserwatora została nabyta przed 2003 r. (wiertarka, szlifierki, spawarka, krajalnica do żywności, obieraczka do ziemniaków, krajalnica do żywności) a wg § 34 rozporządzenia Ministra Gospodarki  z dnia 30 października 2002 r.w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy  maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. powinny być, w terminie do dnia 1 stycznia 2006 r., dostosowane do minimalnych wymagań dotyczących maszyn, określonych w rozdziale 3.

Stwierdzono ponadto, że w jednostce stosowano niebezpieczne bądź stwarzające zagrożenie mieszaniny chemiczne do uzdatniania wody na basenie oraz do utrzymania czystości w obiekcie.

Kontrola wykazała, że w jednostce przeprowadzona została ocena wszystkich maszyn i sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości,  nabytych przed 2003 r., pod kątem minimalnych wymagań dotyczących maszyn, natomiast na dokumencie oceny brak było wskazania osoby dokonującej oceny. Z wyjaśnień pracodawcy wynikało, że ocenę taką przeprowadził, zatrudniony ówcześnie, inspektor ds. bhp.

Nie stwierdzono nieprawidłowości związanych ze stosowaniem chemikaliów do uzdatniania wody na basenie. Stwierdzono natomiast, że nie prowadzono aktualnego spisu mieszanin chemicznych wykorzystywanych do pracy przez osoby zatrudnione na stanowiskach sprzątaczek, a wg art. 221 § 2 ustawy z dnia  26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy  (zw. dalej K.p.) niedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin (…).

Przyczyną uchybienia była błędna interpretacja przepisów ze strony st. specjalisty ds. kierowania zespołem pracowników.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie bezpiecznego użytkowania maszyn i drabin. Maszyny poddawane były bieżącej kontroli. Pracownicy przeprowadzający kontrole posiadali  uprawnienia elektryczne do 1kV. Maszyny nabyte przed 2003 r., które nie spełniały minimalnych wymagań, wycofano z eksploatacji.

Techniczne bezpieczeństwo związane ze stosowaniem chemikaliów do instalacji uzdatniania wody basenowej  było przedmiotem, przeprowadzonej w styczniu br. kontroli PIP. Po kontroli PIP: opracowano wykaz prac szczególnie niebezpiecznych; opracowano instrukcję bhp dotyczącą wykonywania prac związanych z zagrożeniami występującymi przy wykonywaniu tego typu prac oraz instrukcję magazynowania chemikaliów do uzdatniania wody basenowej; opracowano szczegółowy program instruktażu stanowiskowego na stanowisku konserwatora obsługującego instalację uzdatniania wody basenowej; zapewniono sprzęt do bezpiecznego transportowania chemikaliów; zapewniono środki ochrony indywidualnej przy wykonywaniu tego typu prac.

Jednocześnie zlecono wykonanie badań i pomiarów stężenia czynników chemicznych stosowanych do uzdatniania wody basenowej.

Pracodawca opracował także wykaz prac szczególnie uciążliwych, bądź szkodliwych dla zdrowia kobiet, który stanowił integralną część Regulaminu pracy.

4. Ocena ryzyka zawodowego

Po kontroli PIP pracodawca podjął decyzję w sprawie aktualizacji oceny ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy w CKS.

Zarządzeniem wewnętrznym powołał zespół  ds. oceny ryzyka zawodowego w 10 osobowym składzie (w tym specjalista ds. bhp).

Do oceny wytypowano następujące stanowiska pracy: sprzątaczka, szatniarka; woźny, konserwator; kucharz, pomoc kuchenna; konserwator, konserwator basenu; ratownik na szkolnym basenie (na umowach cywilno – prawnych); nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej; nauczyciele przedmiotów humanistycznych i matematyczno – przyrodniczych, pedagog szkolny, katecheta; nauczyciel wychowania fizycznego; nauczyciel zajęć informatycznych, nauczyciel zajęć technicznych; nauczyciel bibliotekarz; nauczyciel świetlicy szkolnej; pracownik administracyjno – biurowy.

Nie stwierdzono uchybień, bądź nieprawidłowości w zakresie oceny ryzyka zawodowego.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego zawierała wszystkie elementy wymagane przepisami, takie jak: opis stanowiska, w tym: obszar wykonywania pracy; stosowane przez pracownika na danym stanowisku narzędzia i materiały;  wykonywane czynności; występujące na stanowisku niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy; datę przeprowadzonej oceny.

Pracownicy byli zapoznawani z ryzykiem zawodowym oraz zasadami ochrony przed zagrożeniami, podczas wstępnego szkolenia w dziedzinie bhp oraz szkoleń okresowych. Dokument potwierdzający zapoznanie z ryzykiem zawodowym włączany był do akt osobowych pracowników.

5. Wypadki przy pracy

W okresie objętym kontrolą w CKS doszło do 2 wypadków przy pracy, w których poszkodowanymi został pracownik zatrudniony na stanowisku konserwatora oraz nauczyciel wychowania fizycznego.

W związku z tym, że postępowanie powypadkowe, w którym poszkodowanym został pracownik zatrudniony na stanowisku konserwatora było przedmiotem kontroli PIP odstąpiono od ponownej kontroli dokumentacji tego postępowania. Postępowanie powypadkowe, w którym poszkodowanym został nauczyciel wychowania fizycznego przeprowadził, powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy, w skład którego wchodził ówcześnie zatrudniony  st. inspektor  ds. bhp oraz społeczny inspektor pracy.

Kontrola wykazała brak niezwłoczności we wszczęciu postępowania powypadkowego ponieważ, zarówno poszkodowany jak i świadek wypadku   nie poinformowali o tym zdarzeniu przełożonych, a wg § 2 i 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów  z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego. Wszczęcie postępowania po tak długim okresie czasu ograniczyło możliwość wykonania obowiązków wynikających z § 3 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia, wg którego  do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych.

Biorąc pod uwagę obowiązujące w tym zakresie przepisy oraz  wypracowane w jednostce procedury postępowań, w razie zaistnienia wypadku przy pracy, uznać należy, że opóźnienia we wszczynaniu postępowań wynikały w głównej mierze z braku skutecznego egzekwowania od pracowników przestrzegania przepisów  oraz przyjętych procedur.

Nie stwierdzono natomiast uchybień w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku przez zespół powypadkowy, który wysłuchał wyjaśnień poszkodowanego, zebrał informacje dotyczące wypadku od świadka wypadku, ustalił okoliczności i przyczyny wypadku dokonał prawnej kwalifikacji wypadku oraz wypracował adekwatne do zdarzenia wnioski i zalecenia powypadkowe. Ustalono ponadto, że w jednostce opracowano zasady postępowania w razie zaistnienia wypadku przy pracy.

6. Badania profilaktyczne

Badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami w CKS wykonywane były na podstawie umów zawieranych z jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania tego typu badań. Kontrolą objęto wstępne  badania pracowników zatrudnionych po 01.01.2014 r., badania okresowe osób kierujących pracownikami oraz osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,  ogółem  32% stanu osobowego jednostki.

W przypadku 7 pracowników stwierdzono, że  zostały dopuszczone do pracy bez wstępnych badań lekarskich, co naruszyło postanowienie  art. 229§ 1 pkt 1 oraz § 4  K.p., wg którego  wstępnym badaniom lekarskim, podlegają:  osoby przyjmowane do pracy. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Stwierdzono ponadto, że  pracownik nie wykonał badań lekarskich w jednostce służby zdrowia, z którą pracodawca zawarł umowę, a wg art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy służba medycyny pracy, wykonując swoje zadania, współdziała z: pracodawcami i ich organizacjami; pracownikami i ich przedstawicielami, a zwłaszcza ze związkami zawodowymi. Współdziałanie z pracodawcami i ich organizacjami oraz z pracownikami i ich przedstawicielami polega w szczególności na: bieżącej wzajemnej wymianie informacji o zagrożeniach zdrowia występujących na stanowiskach pracy i przedstawianiu wniosków zmierzających do ich ograniczenia lub likwidacji; uczestniczeniu w inicjatywach prozdrowotnych na rzecz pracujących, zwłaszcza dotyczących realizacji programów promocji zdrowia; dokonywaniu wyboru form opieki zdrowotnej i programów ich wdrażania, odpowiednich do rodzaju zakładu pracy i występujących w nim zagrożeń zawodowych.

Przyczynami nieprawidłowości w zakresie badań lekarskich był brak skutecznej egzekucji wykonania badań przez pracowników, którzy otrzymali skierowania na badania z dostatecznym wyprzedzeniem.

Jednocześnie wykazano, że 5 pracowników zostało poddanych wstępnym badaniom lekarskim po kilku dniach od dnia zatrudnienia.

 7.Szkolenia w dziedzinie bhp

Kontrolą objęto szkolenia w dziedzinie bhp: pracodawcy, pracowników zatrudnionych po 01.01.2014 r., osób kierujących pracownikami oraz osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,  ogółem  33% stanu osobowego jednostki.

Kontrola ustaliła, że jedna osoba (nauczyciel wychowania fizycznego) nie odbyła wstępnego szkolenia ogólnego i stanowiskowego do umowy z dnia 05.10.2015 (przerwa pomiędzy umowami ponad 2 miesiące),  natomiast inny pracownik (nauczyciel wychowania fizycznego) odbył wstępne szkolenie ogólne po 10 dniach od podjęcia pracy na tym stanowisku, a wg art. 237³§ 1 i 2 K.p.pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy.

Jednocześnie wykazano, że 2 pracowników odbyło pierwsze szkolenie okresowe po ponad 12 miesiącach od podjęcia pracy na danych stanowiskach, co świadczy o nieskutecznej realizacji zapisu § 14 oraz  § 15ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r.w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego pierwsze szkolenie okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych; pracowników administracyjno - biurowych i innych, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach.

Przyczynami uchybień była niewłaściwa interpretacja przepisów ze strony st. specjalisty ds. kadr i płac oraz dopuszczenie pracownika do pracy, pomimo że nie odbył on szkolenia.

Aktualne szkolenie okresowe w dziedzinie bhp posiadał pracodawca oraz pozostali pracownicy objęci kontrolą.

8.Służba bhp

Do dnia 30.08.2015 r. liczba pracowników w jednostce wynosiła ponad 100 osób w związku z czym pracodawca zatrudniał, w wymiarze czasu pracy: 0,25  etatu, pracownika na stanowisku starszego inspektora ds. bhp.

Z dniem 01.09.2015 r. liczba pracowników zmniejszyła się do poziomu poniżej 100 osób, co upoważniało pracodawcę do powierzenia zadań służby bhp specjaliście zatrudnionemu w Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej (zw. dalej ZCEMiP).

Umowa pomiędzy ZCEMiP, a CKS zawarta została z dniem 01.09.2015 r., natomiast z przyczyn formalnych, specjalista ds. bhp wykonywanie zadań służby bhp w CKS rozpoczął  z dniem 01.11.2015 r.

O niewłaściwej realizacji zadań przez zatrudnionego pracownika służby oraz specjalistę, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp świadczyły wyniki kontroli PIP, która ujawniła szereg nieprawidłowości  w zakresie stosowania przez pracowników substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz substancji i mieszanin stwarzających zagrożenie (brak wykazu prac szczególnie niebezpiecznych; brak instrukcji dotyczącej wykonywania tego typu prac;  brak instrukcji magazynowania chemikaliów; brak instrukcji bhp dotyczącej zagrożeń wypadkowych bądź zagrożeń dla zdrowia podczas wykonywania tego typu prac; nie  wytypowanie szkodliwych czynników dla zdrowia w środowisku pracy celem zlecenia badań i pomiarów poziomuich stężenia; nie  przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego na stanowisku konserwatora obsługującego instalację uzdatniania wody basenowej; braku właściwych środków ochrony indywidualnej do wykonywania tego typu prac (okulary ochronne, fartuch ochronny).

Powyższe było naruszeniem, ze strony służby bhp, przepisów§ 2 ust.1 pkt 1, 2, 10, 13, 14 i 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy   wg których  do zakresu działania służby bhp należy: przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione (…) pracownicy wykonujący pracę zmianową (…) oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę; bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń; opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy; doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą, doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Przyczynami nieprawidłowości było to, że z w jednostce przez dłuższy okres czasu nie było służby bhp.

Ponadto specjalista ds. bhp, zatrudniony w ZCEMiP na 0,25 etatu, poza  wykonywaniem zadań służby bhp w CKS wykonywał zadania tej służby w 6 innych miejskich jednostkach oświatowych, zatrudniających ogółem 340 pracowników, a wg § 1 ust. 4 ww. rozporządzenia pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej  1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników (…). Tak duża ilość pracowników oraz jednostek usytuowanych w różnych miejscach miała wpływ na efektywność działania służby bhp.

Specjalista ds. bhp brał czynny udział w realizacji nakazów PIP dotyczących: przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego, wytypowania i zlecenia badań i pomiarów czynników szkodliwych występujących przy pracach związanych z uzdatnianiem wody na basenie, opracowywania instrukcji oraz programu instruktażu stanowiskowego dotyczącego wykonywania tego typu prac; ustalenia wykazu prac szczególnie niebezpiecznych. Ponadto przygotował i przedstawił pracodawcy analizę stanu bhp za 2015 r.

III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi CKS:

1. Prowadzenie spisu niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie mieszanin chemicznych stosowanych na stanowiskach sprzątaczek.
2. Skuteczne egzekwowanie od pracowników niezwłoczności dotyczącej zgłaszania zaistniałego wypadku przy pracy.
3. Poddawanie pracowników wstępnym badaniom lekarskim przed dopuszczeniem do pracy na określonym stanowisku.
4. Wykonywanie badań lekarskich przez pracowników w jednostce służby zdrowia, z którą pracodawca ma podpisaną umowę.
5. Nie dopuszczanie pracowników do pracy bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp.
6. Odbywanie pierwszych szkoleń w dziedzinie bhp w okresie do 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia pracy.
7. Egzekwowanie od specjalisty ds. bhp obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp.
8. Informowanie Dyrektora ZCEMiP o ewentualnych trudnościach związanych z egzekwowaniem obowiązków od specjalisty ds. bhp.