Kontrole przeprowadzone przez wkiaw w 2006 roku

            Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin, w dniach od 25 maja 2006 r. do 07 lipca 2006 r. przeprowadził kontrolę problemową w Ośrodku Bezpieczeństwa i Higieny Pracy przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacyjnym w Szczecinie, zwanym dalej Ośrodkiem BHP lub OBHP. Kontrolą objęto realizację zadań służby bhp, przez OBHP, wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp, świadczonych na rzecz jednostek organizacyjnych Gminy Miasto Szczecin, dla których organem prowadzącym jest Wydział Oświaty.

            Opis stanu rzeczywistego przedstawiony został w protokole kontroli podpisanym w dniu 17-08-2006 r.

            Ocena wynikająca z przeprowadzonej kontroli przedstawiona została w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 7 października 2006 r. W dniu 21 grudnia 2006 r. odbyło się posiedzenie Komisji Odwoławczej powołanej do rozpatrzenia zastrzeżeń złożonych przez Dyrektor ZCE do ocen i uwag zawartych w wystąpieniu pokontrolnym. Uchwała Komisji Odwoławczej przekazana została do ZCE w dniu 30 stycznia 2007 r.

            Kontrola problemowa dotycząca realizacji zadań służby bhp, przez OBHP, wynikała m.in. z prośby Wydziału Oświaty o wydanie opinii pomocnej w ustaleniu prawidłowych zasad funkcjonowania Ośrodka BHP, a także prośby o przekazanie uwag i spostrzeżeń do projektu statutu ZCE, bowiem do zadań Wydziału Oświaty, wg zapisu § 7 ust. 3 pkt 10 Załącznika do Zarządzenia Nr 555/05 Prezydenta Miasta Szczecin w sprawie szczegółowego zakresu zadań realizowanych przez jednostki organizacyjne Urzędu Miasta Szczecin, należała m.in.: „(…) współpraca ze służbami bhp i ppoż. w zakresie oceny warunków pracy i nauki w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych”. Zasady i zakres ww. współpracy ze służbami bhp wynikały z ustaleń zawieranych pomiędzy kolejnymi dyrektorami jednostki merytorycznej (WESiT lub WOś), a byłym dyrektorem ZCE. Dotyczyło to: „wykonywania zadań służby bhp na rzecz szkół i placówek podlegających dyrektorowi wydziału właściwego ds. oświaty Urzędu Miejskiego w Szczecinie, dla których organem prowadzącym jest Miasto Szczecin (…)”, co wynikało z w § 96 ust. 1 statutu ZCE.

Zakres działania służby bhp określały zapisy § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie służby bhp, w którym wymieniono 22 zadania służby bhp, a także z zapisu art. 237¹⁵ § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej kp, stanowiącego że: „Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy” wraz z zapisem art. 237¹⁵ § 2 kp stanowiącym, że: „ministrowie właściwi dla określonych gałęzi pracy lub rodzajów prac w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określą, w drodze rozporządzenia, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące tych gałęzi lub prac”, a więc zapisem art. 95a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jt. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.). Tak więc służba bhp winna realizować, w nadzorowanych jednostkach, w ramach obowiązków przypisanych rozporządzeniem w sprawie służby bhp, szczegółowe przepisy wynikające zarówno z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (jt. Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp, jak i wynikające z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r., Nr 6, poz. 69 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie bhp w szkołach, wraz z zapisami innych, odpowiednich aktów wykonawczych.

            Dokonanie oceny działania, podległego Dyrektor ZCE, Ośrodka BHP przy ZCE, w zakresie realizacji zadań służby bhp na rzecz jednostek oświatowych prowadzonych przez WOś, nałożonych zakresem obowiązków służbowych, zawieranych umów i przepisów prawa nie zostało wykonane. Nie   możliwe było bowiem przedłożenie dokumentów niezbędnych do potwierdzenia realizacji tych zadań.

            Wobec nie przedłożenia żądanych dokumentów ustalenia, zawarte w protokole, poczynione zostały w oparciu o „Plan pracy – na rok szkolny 2005/2006 OBHP”, Sprawozdania z działalności OBHP przedkładane corocznie do WOś, a także zakresy obowiązków służbowych poszczególnych pracowników ZCE, zatrudnionych na stanowiskach inspektorów bhp, określone w dokumentach znajdujących się w teczkach akt osobowych w konfrontacji z zapisem rozporządzenia w sprawie służby bhp obowiązującego od 1997 r. Zakresy obowiązków inspektorów bhp OBHP zmieniane i podpisywane były kolejno w latach 2000, 2003 i 2005.

            Z zakresu obowiązków pracowników służby bhp OBHP wynikało m.in., że winni oni realizować: „zadania służby bhp określone w rozporządzeniu Rady Ministrów (…) w sprawie służby bhp (…)” oraz „zadania z zakresu bhp określone przepisami rozporządzenia w sprawie bhp w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 6, poz. 69), ciążące na dyrektorze placówki (…)”.

            W toku kontroli ustalono, że w przekazanym do Wydziału Oświaty „Sprawozdaniu z działalności OBHP” z lutego 2001 r. (data utworzenia OBHP – 01 listopada 2000 r.) znajdował się zapis: „Przy kompletowaniu kadry Ośrodka przyjęto zasadę aby inspektorzy legitymowali się wykształceniem wyższym i praktyką zawodową w zakresie bhp, co dawać będzie gwarancję realizacji zadań służby bhp na wysokim poziomie merytorycznym”. W toku kontroli ustalono, że w okresie od 2000 r. do dnia kontroli w OBHP zatrudnionych było 12 pracowników (w tym 1 specjalista ds. ppoż.), z czego w dacie zatrudnienia (podpisania umowy o pracę na stanowisku inspektor ds. bhp) powyższych wymagań nie spełniało 5 osób. Wg zapisu § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikami służby bhp zatrudnionymi przed 1 lipca 2005 r. mogły być osoby: „spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne: inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca: a) wyższe wykształcenie i co najmniej 2-letni staż zawodowy, b) zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy lub c) średnie wykształcenie i co najmniej 4 letni staż zawodowy” lub dla zatrudnionych po 01-07-2005 r.: „inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy”. W § 4. ust. 3. ww. rozporządzenia (w brzmieniu obowiązującym przed 01-07-2005 r.) wymagania te zostały rozszerzone o zapis: „Warunkiem zatrudnienia pracowników na stanowiskach, o których mowa w ust. 1, poza spełnieniem wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa w ust. 2, jest ukończenie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników służby bhp, na zasadach określonych w odrębnych przepisach”, tj. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 285), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie szkoleń.

Wymaganych kwalifikacji, w dniu zatrudnienia, nie posiadało 5 osób zatrudnionych w OBHP na stanowisku inspektora bhp, co stanowiło 46% ogółu zatrudnionych.

            Zadania z zakresu bhp ciążące na pracodawcy sprecyzowane w dziale X kp – Bezpieczeństwo i higiena pracy - stanowią rozwinięcie jednej z podstawowych zasad prawa pracy ujętej w art. 15 kp. stwierdzającym, że „pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy”. Odpowiedzialnością za stan bhp został w pełni obciążony pracodawca, zgodnie z zapisem art. 207 § 1 kp, wg którego: „pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy”. Szczegółowe przepisy bhp regulujące merytorycznie poszczególne kwestie bhp, wydawane w zróżnicowanej formie prawnej, precyzowane były w postaci rozporządzeń właściwych ministrów stanowiących delegacje do poszczególnych zadań zawartych w zapisach działu X kp.

            Pracownicy OBHP przy ZCE, wykonujący zadania służby bhp zgodnie z zapisem obowiązków służbowych oraz zapisem § 2. ust. 1  rozporządzenia w sprawie służby bhp, mieli więc realizować obowiązki pracodawcy określone w ustawie kodeks pracy, rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp, w rozporządzeniu w sprawie bhp w szkołach i innych obowiązujących powszechnie aktach normatywnych dotyczących spraw bhp ciążących na pracodawcy.

            Odnosząc się ponadto do zapisu § 96 ust. 5 lit. e Statutu ZCE z 13 listopada 2004 r.: „koordynowanie pracy służby bhp działających w szkołach i placówkach, nie związanych z Ośrodkiem BHP umową o wykonywanie zadań, podlegających dyrektorowi wydziału właściwego ds. oświaty Urzędu Miejskiego w Szczecinie” stwierdzić należy, że był to zapis jednostronny i bezpodstawny, bowiem nie było umocowania prawnego dającego uprawnienia osobom trzecim (inspektorzy bhp OBHP) ingerowania w służbowe sprawy wewnętrzne pracowników innych jednostek oświatowych, tj. w pracę pracowników służby bhp spoza OBHP, z którymi kierownicy jednostek organizacyjnych podpisali umowy o pracę. OBHP nie był bowiem organem kontroli zewnętrznej, ani wewnętrznej i nie posiadał prawnego umocowania do prowadzenia takiej obligatoryjnej koordynacji.

            W toku kontroli ustalono, że pracownicy OBHP nie brali udziału w realizacji zadań określonych w § 2 ust. 1 pkt 4, 5 i 6 rozporządzenia w sprawie służby bhp dotyczących m.in.: „udziału w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju (…), udziału w ocenie założeń i dokumentacji modernizacji zakładu (…), nowych inwestycji, udziału w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych” ponieważ zadania te realizowane były samodzielnie przez Referat Techniczny WOś UM. Zgodnie z zapisem art. 213 § 1 kp: „pracodawca obowiązany jest zapewnić aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bhp, pozytywnie zaopiniowane przez uprawnionych rzeczoznawców”. „Koordynowanie zadań związanych z bieżącym utrzymaniem technicznym publicznych przedszkoli, szkół i placówek (…)”, w tym sprawdzanie czy modernizacja, budowa lub przebudowa obiektów budowlanych prowadzona była na podstawie projektów spełniających wszystkie kryteria przepisów budowlanych i kodeksowych, w tym bhp, należało do zadań koordynowanych i wykonywanych przez Referat Techniczny Wydziału Oświaty, co było zgodne z zapisem § 28 pkt 5 Załącznika do Zarządzenia Nr 57/06 Prezydenta Miasta Szczecin z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miasta Szczecin, wg którego do zadań Wydziału Oświaty należało koordynowanie zadań związanych z bieżącym utrzymaniem technicznym jednostek dla których WOś pełnił, w imieniu Miasta, funkcję organu prowadzącego. Zadania te należało więc wyłączyć ze statutowego zakresu obowiązków pracowników OBHP, wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp, tym bardziej, że żaden z inspektorów ds. bhp OBHP nie legitymował się posiadaniem wymaganych uprawnień rzeczoznawcy ds. bhp określonych w odrębnych przepisach. Nie zwalniało to jednak pracowników OBHP z obowiązku przedstawiania propozycji przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp, mających na celu zapobieganie zagrożeniom zdrowia (np. choroby zawodowe) i życia (np. wypadki przy pracy) pracowników jednostek oraz wnioskowanie o poprawę warunków pracy na podstawie przedkładanych corocznych okresowych analiz stanu bhp w nadzorowanych jednostkach. OBHP był do tego zobligowany zapisem § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie bhp, wg którego: do zakresu zadań służby bhp należało: „sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bhp zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy”, a także zapisem zadania wynikającego z § 2 ust. 1 pkt 8 ww. rozporządzenia: „przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy”.

            Uwagi kontroli dotyczyły także merytorycznej zawartość informacyjnej prowadzonego przez OBHP, jako pkt 21 planu pracy: „poradnictwa w ramach witryny Bezpieczna Szkoła”. W portalu internetowym MENiS, na stronie www.bhp.zce.szczecin.pl znajdowały się bowiem wybiórczo wybrane akty prawne, często w wersji archiwalnej lub zdezaktualizowane, a udostępnione regulaminy opracowane były tylko dla konkretnych 7. jednostek. Strona internetowa zawierała tylko dwie instrukcje dotyczące prowadzenia wycieczek, o tej samej treści, z 2002 r. Nie zawierała instrukcji bhp: użytkowania środków chemicznych, drabin, kosiarek, i innych urządzeń, wymienionych w pkt 10 planu pracy OBHP na rok 2005/2006 jako zadania szczegółowe. Przedstawione procedury: „organizowania i prowadzenia szkolenia BHP”, „gospodarowania środkami ochrony indywidualnej, obuwiem i odzieżą roboczą”, „kwalifikowania wypadków w drodze do pracy lub z pracy”, „stwierdzania chorób zawodowych”, „ustalania okoliczności i przyczyn wypadku ucznia” oraz prezentacje dotyczące ryzyka zawodowego: w przedszkolu i opiekuna-wychowawcy – mogły stanowić jedynie instruktażowy materiał dydaktyczny dla pracowników służby bhp, a nie dokument wykonawczy dla kierowników jednostek oświatowych.

            W toku kontroli ustalono ponadto, że w ZCE prowadzono książkę kontroli, jednakże nie było w niej wpisów wszystkich kontroli przeprowadzonych przez organy kontroli zewnętrznej. Nie odnotowano np. kontroli przeprowadzonej, w 2005 r., przez inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy, zwanej dalej PIP. Było to sprzeczne z zapisem § 2 Załącznika Nr 1 do Zarządzenia w sprawie kontroli, wg którego „przed rozpoczęciem czynności kontrolnych, kontrolujący (...) dokonuje każdorazowo adnotacji w księdze ewidencji kontroli prowadzonej przez jednostkę kontrolowaną.”

            Ustalono również, że nie poinformowano Prezydenta Miasta Szczecin o wszczęciu kontroli przez organ kontroli zewnętrznej PIP oraz jej zakresie, co było wymagane zapisem § 11 Załącznik Nr 1 do Zarządzenia w sprawie kontroli, a także nie dostarczono kopii dokumentacji kontroli, co było obowiązkiem poprzedniego Dyrektora - określonym zapisem § 12 powyższego Zarządzenia.

            Stwierdzono prowadzenie książek kontroli sanitarnych założonych zgodnie z zapisem § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 4 listopada 1985 r. w sprawie książki kontroli sanitarnej (Dz. U. Nr 56 poz. 289), wg którego każdy zakład pracy obowiązany był posiadać książkę kontroli sanitarnej. Kontrole przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych, przeprowadzane przez inspektorów sanitarnych organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, odnotowywane były w książkach kontroli sanitarnej, zgodnie z zapisem § 3 ust. 1, wg którego organ kontrolujący dokonywał wpisu.

 

            Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, Prezydent zalecił Dyrektor ZCE:

1.      Zweryfikować zapisy Statutu ZCE, dotyczące Ośrodka BHP przy ZCE, w zakresie zasad funkcjonowania i wykonywania zadań w jednostkach organizacyjnych prowadzonych przez Wydział Oświaty Urzędu Miasta Szczecin.

2.      Zorganizować i kontrolować pracę OBHP w celu zagwarantowania realizacji wszystkich obowiązków, nałożonych na pracodawców nadzorowanych jednostek WOś, zapisami aktów prawnych dotyczących zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i nauki.

3.      Rozważyć możliwość ustalenia rocznych harmonogramów pracy zawierających wykazy planowanych i przeprowadzanych sukcesywnie kontroli problemowych lub tematycznych w nadzorowanych jednostkach prowadzonych przez WOś.

4.      Zatrudniać na stanowiskach służby bhp osoby posiadające, w dniu zatrudnienia, wymagane kwalifikacje zawodowe określone w stosownych przepisach.

5.      Przekazywać do WOś roczne sprawozdania zawierające zestawienia ustaleń pokontrolnych wynikające z kontroli przeprowadzonych zgodnie z ustalonym rocznym harmonogramem pracy.

6.      Na podstawie wyników kontroli sporządzać roczną ocenę warunków pracy i nauki w nadzorowanych jednostkach zgodnie ze spektrum zadań określonych w rozporządzeniu w sprawie służby bhp wraz z wnioskami i zaleceniami dotyczącymi konieczności podjęcia działań naprawczych.

7.      Dostarczać Dyrektorowi Wydziału Kontroli i Audytu Wewnętrznego kopie całej dokumentacji pokontrolnej wydanej po kontrolach zewnętrznych wraz z informacją o podjętych działaniach oraz realizacji zaleceń, nakazów, decyzji i wniosków.

8.      W porozumieniu z Wydziałem Oświaty rozwiązać problem aktualizacji lub likwidacji strony internetowej WWW.bhp.zce.szczecin.pl umieszczonej na portalu internetowym MENiS.