Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2011 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin,  w dniach od   12 lipca 2011 r. do 12 sierpnia 2011 r. przeprowadził kontrolę  w Ośrodku Wsparcia dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych,  pl.Jakuba Wujka 6, 71-322 Szczecin,

zwanym w dalszej treści OwdDMiD w zakresie:  przestrzegania wybranych zagadnień z prawa pracy, w tym: działu X ustawy z dnia 26 czerwca   1974 r.  Kodeks pracy  (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej k. p.; realizacji zadań służby bhp wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów  z dnia 2 września 1997 r.  w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz. 704 ze zm.); realizacji zadań pokontrolnych, tj. wystąpień, nakazów i decyzji wydanych przez organy kontroli zewnętrznej  nad warunkami pracy.

Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 23 września 2011 r.

Na dzień kontroli w OWdDMiD zatrudnionych było 28 osób, w tym 26 kobiet.

Zadania służby bhp wykonywane były  na podstawie umów cywilnoprawnych, zawartych na okres od 01.06.2010 r. do dnia kontroli. Brak było wcześniejszych umów pomimo, że zadania wykonywane były przez tą samą osobę od wielu lat (dokumenty podpisywane od 1999 r.).

Osoba wykonująca zadania służby bhp spełniała wymagania kwalifikacyjne określone zapisem § 4 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia w sprawie służby bhp, wg którego  specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa  i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp, nie posiadała natomiast aktualnego szkolenia okresowego w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby, co było niezgodne z zapisem art. 237¹¹§ 2 k.p., wg którego (…) specjalista spoza zakładu pracy powinien spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby.

Kontrola realizacji zapisów art. 62 ust. 1 ustawy  z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.), zwanej dalej ustawą p. b., nakładającego na właściciela bądź zarządcę obowiązek kontroli obiektów oraz zapisu art. 64 ust. 1 zobowiązującego ww. do prowadzenia książek obiektów budowlanych wykazała następujące uchybienia:

• kontrola okresowa stanu technicznego obiektu z dnia 10.06.2009 r. przeprowadzona była komisyjnie przez: osobę posiadającą stosowne uprawnienia budowlane, kierownika i pracowników OWdDMiD oraz specjalistę ds. bhp, co było niezgodne z zapisem art. 62 ust. 4 ustawy p.b., wg którego powyższą kontrolę powinny przeprowadzać wyłącznie osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności. Z treści protokołu wynikało, że kontrola obejmowała swoim zakresem elementy budynku podlegające, wg zapisu art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. a, ww. ustawy okresowej kontroli przeprowadzanej, co najmniej raz w roku, a zatem nie przeprowadzono ponownej kontroli  w 2010 i 2011 roku,
• nie przeprowadzano kontroli okresowych, co najmniej raz na 5 lat, polegających na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia, do czego obligował  zapis art. 62 ust. 1 pkt 2 ustawy p.b.,
• w książce obiektu budowlanego brak było danych wymaganych zapisem § 5 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia  3 lipca 2003 r.w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz. U. Nr 120, poz. 1134), takich jak: rodzaj obiektu, właściciel i zarządca obiektu; numer i data protokołu przejęcia obiektu; dane ogólne o obiekcie (powierzchnia zabudowy, powierzchnia całkowita, użytkowa, powierzchnia dachu itp.); plan sytuacyjny obiektu.

W toku prowadzonych czynności kontrolnych dokonano oględzin pomieszczeń i stwierdzono, że:

• w OWdDMiD (praca w systemie jednozmianowym) ustępy dla personelu, liczącego 28 osób (w tym 2 mężczyzn) znajdowały się  w piwnicy i na 2 piętrze (budynek 3 kondygnacyjny). W ustępie na 2 piętrze, w jednym pomieszczeniu, znajdowała się miska ustępowa i umywalka; w pomieszczeniu piwnicznym zainstalowana była wyłącznie miska ustępowa, co było niezgodne z zapisami  § 3 ust. 1 oraz § 25 ust. 2 i  § 26 ust. 2 Załącznika Nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia  26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r.         Nr 169, poz. 1650 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg których szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet  i mężczyzn.  (...) W budynkach ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji. Jeżeli na kondygnacji pracuje mniej niż dziesięć osób, ustępy mogą znajdować się nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji. Ustęp powinien mieć wejściowe pomieszczenie izolujące wyposażone w umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody w ilości co najmniej jedna umywalka na trzy miski ustępowe, lecz nie mniej niż jedna umywalka,
• w pomieszczeniu konserwatora znajdowały się dwie drewniane drabiny rozstawne, które nie spełniały wymogów bezpieczeństwa,
• w pomieszczeniu gospodarczym (na zewnątrz budynku) przechowywane  były substancje i preparaty niebezpieczne, dla których: nie było kart charakterystyk;  nie zostały ujęte w spisie stosowanych w jednostce czynników chemicznych; nie zapoznano pracowników z kartami charakterystyk; jedno z opakowań (prawdopodobnie z benzyną) nie było oznakowane. Powyższe było niezgodne z zapisami art. 221 § 1 i 2 k.p., wg których niedopuszczalne jest stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację.Niedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. Nadmienić należy, że do zakończenia kontroli uzupełniono karty charakterystyk.

W toku kontroli wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież  i obuwie robocze stwierdzono następujące uchybienia:

• część pracowników otrzymywała raz w roku ekwiwalent pieniężny, w wysokości 65 zł, za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego do celów służbowych. Nie ustalono natomiast stanowisk, na których wypłacano ekwiwalent pieniężny za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego; nie ustalono stawki ekwiwalentu; nie było dokumentów potwierdzających wyrażenie zgody przez pracowników na wypłacanie ekwiwalentu,
• z kart ewidencji wyposażenia nie wynikało:  za jakie przedmioty poszczególni pracownicy otrzymywali ekwiwalent oraz jaka była wysokość ekwiwalentu,
• nie zapewniono uprawnionym pracownikom możliwości prania, naprawy i konserwacji odzieży roboczej,
• z karty ewidencji wyposażenia pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowcy-konserwatora wynikało, że  nie otrzymał następujących przedmiotów, wymienionych w tabeli: „obuwie przemysłowe, koszula flanelowa, podkoszulek bawełniany, czapka lub beret, gumofilce, buty  gumowe, okulary ochronne”.

Powyższe uchybiało zapisom art. 237⁶ § 1; art. 237⁷ § 1, 2 i 4 oraz art. 237⁹          § 2 i 3 k.p., wg których pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować  go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach.Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzież i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego, pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie. Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika oraz zapisom § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej  z dnia   28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji  w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 ze zm.), wg którego pracodawca zakłada  i prowadzi odrębnie dla każdego pracownika kartę ewidencyjną przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia oraz ich pranie  i konserwację.

W zakresie prowadzenia dochodzenia powypadkowego, w którym poszkodowaną została pracownica zatrudniona na stanowisku starszej pokojowej  – praczki, stwierdzono brak wnikliwości w jego prowadzeniu, ze strony zespołu powypadkowego, w tym:

• brak opinii lekarza w zakresie skutków wypadku, co było niezgodne z zapisami

§ 7 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia  z dnia 1 lipca 2009 r.   w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870), wg którego niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności zasięgnąć opinii lekarza,     a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,

• jako przyczynę wypadku podano nadmierne obciążenie kręgosłupa podczas podnoszenia podopiecznego, nie  wskazując jednocześnie czy zostały przekroczone dopuszczalne normy, a jeżeli tak to dlaczego, czy zastosowano środki techniczne (podnośniki będące na wyposażeniu placówki), nie wskazano przyczyn organizacyjnych wypadku,
• we wnioskach i zaleceniach profilaktycznych nie odniesiono się również do rozwiązań technicznych zapobiegających podobnym zdarzeniom w przyszłości.

W toku analizy dokumentacji oceny ryzyka zawodowego stwierdzono, iż:

• brak było szczegółowego opisu stanowisk pracy z uwzględnieniem: stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wykonywanych zadań,  obszaru działania,  co było niezgodne z zapisami § 39a ust. 3 pkt 1 lit a i b rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego  pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności: opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, wykonywanych zadań,
• z ryzykiem zawodowym nie zapoznano 5 pracowników,
• 3 pracowników zapoznano z ryzykiem zawodowym na innych stanowiskach aniżeli były zatrudnione,
• na kilku stanowiskach ocena ryzyka zawodowego nie była aktualizowana od 1999 r.,         

Według przesłanek wynikających z przepisów prawa ocena ryzyka  zawodowego powinna być przeprowadzana w sposób systematyczny. Proces oceny ryzyka zawodowego nie jest procesem zamkniętym i jednorazowym. Jego istota polega na cyklicznym powtarzaniu wszystkich etapów oceny, 

• w związku z tym, że dokumentacja oceny ryzyka zawodowego nie była przez wiele lat aktualizowana  była mało czytelna, co wynikało w dużej mierze z faktu, iż w zastosowanej metodzie RISC SCORE pewne elementy zostały zmienione np. karta szacowania ryzyka.

Według zapisu standardów kontroli zarządczej z grupy C– „Nadzór” oraz grupy E– „Monitorowanie systemu kontroli zarządczej” Załącznika do komunikatu Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16.12.2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF Nr 23, poz. 84), zwanego dalej komunikatem MF, należy prowadzić nadzór nad wykonaniem zadań w celu ich oszczędnej, efektywnej i skutecznej realizacji; należy monitorować skuteczność poszczególnych elementów systemu kontroli zarządczej, co umożliwi bieżące rozwiązywanie zidentyfikowanych problemów.

Uchybieniem było również to, że nie wyznaczono pracownika do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania działań  w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, do czego obligował zapis art. 209¹§ 1 ust. 2 oraz § 3  k. p.

W jednym z pomieszczeń placówki  znajdowała się nieoznakowana szafa, w której, na jednej z półek, stały pojemniki z lekarstwami dla podopiecznych oraz inne środki, w tym środki opatrunkowe. Tak wyposażony i nieoznakowany punkt pierwszej pomocy nie odpowiadał wymogom  zapisu §44 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2-5 rozporządzenia  w sprawie  ogólnych przepisów bhp, wg których pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.Obsługa punktów i apteczek  powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa powyżej.Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą i łatwo dostępne.

  W toku kontroli dokumentacji dotyczącej szkoleń w dziedzinie bhp stwierdzono następujące uchybienia:

• w placówce nie było opracowanych zasad prowadzenia szkoleń, w tym: wskazania częstotliwości i czasu trwania szkoleń okresowych dla poszczególnych grup pracowników (szczególnie pracowników zatrudnionych na stanowiskach: terapeuta, rehabilitant, opiekun),  co było niezgodne z zapisami   § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia  27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.),  wg którego pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego pracowników.

W związku z powyższym kontrolująca  nie mogła się odnieść do okresu ważności niektórych szkoleń okresowych,

• zaświadczenia ze szkoleń okresowych w dziedzinie bhp 15  pracowników nie odpowiadały wzorowi określonemu w Załączniku Nr 3 do  ww. rozporządzenia w sprawie szkoleń bhp. Na zaświadczeniach brak było takich danych jak: pełna nazwa szkolenia (rodzaj szkolenia i grupa osób, dla których było przeznaczone); zorganizowane w formie (określonej  w § 13 ust. 1 oraz § 15 ust. 1 i 2 rozporządzenia);  brak zapisu: „Zaświadczenie wydano na podstawie § 16 ust. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa   i higieny pracy (Dz. U.Nr 180, poz. 1860, z późn. zm.)”,
• 4 pracowników nie posiadało aktualnych szkoleń okresowych w dziedzinie bhp dla osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,

W toku kontroli nie stwierdzono uchybień dotyczących realizacji obowiązków wynikających z wystąpień, nakazów, decyzji państwowych organów kontroli nad warunkami pracy. Nałożone obowiązki pracodawca wykonywał w wyznaczonych terminach.  

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi OWdDMiD:

1. Powierzenie wykonania zadań służby bhp osobie posiadającej odpowiednie uprawnienia w tym zakresie.
2. W zakresie kontroli obiektu budowlanego:
   • zlecanie kontroli obiektu osobom posiadającym udokumentowane uprawnienia w tym zakresie,
   • przeprowadzanie kontroli w obowiązujących terminach,
   • uzupełnienie brakujących wpisów w książce obiektu budowlanego.
3. W miarę posiadanych  środków finansowych, dostosowanie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do obowiązujących przepisów.
4. Stosowanie drabin spełniających wymogi bezpieczeństwa.
5. W zakresie czynników chemicznych:
   • stosowanie wyłącznie czynników w sposób widoczny oznakowanych, umożliwiających ich identyfikację,
   • prowadzenie aktualnego spisu stosowanych niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych,
   • posiadanie kart charakterystyk stosowanych niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych.
6. Dostosowanie zasad przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego do obowiązujących przepisów.
7. Prowadzenie postępowań powypadkowych zgodnie z obowiązującymi przepisami.
8. Dostosowanie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego do obowiązujących przepisów.
9. Wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania działań  w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.
10. Zapewnienie odpowiedniej ilości apteczek odpowiednio oznakowanych  i wyposażonych.
11. Opracowanie zasad prowadzenia szkoleń w dziedzinie bhp oraz poddawanie pracowników szkoleniom w wyznaczonych terminach, przez podmioty gwarantujące odpowiedni ich poziom.