Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2018 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin w maju 2018 r. przeprowadził kontrolę, w Szkole Podstawowej Nr 63 z Oddziałami Integracyjnymi, ul. Grodzka 23, 70-543 Szczecin (zw. dalej SP63), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej bhp). Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 28.06.2018 r.

W badanym zakresie stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• nieaktualizowania oceny ryzyka zawodowego od kilkunastu lat oraz braku oceny na stanowisku woźnej oddziałowej,
• sposobu wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze oraz prowadzenia dokumentacji z tego zakresu,
• dopuszczania pracowników do pracy bez wymaganych badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami,
• dopuszczania pracowników do pracy bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp,
• braku niezwłoczności dotyczącej wszczęcia postępowania powypadkowego,
• stanu technicznego zewnętrznych ciągów komunikacyjnych,
• niewłaściwego przechowywania czynników chemicznych,
• niewywiązywania się specjalisty ds. bhp z obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp oraz nieskuteczne egzekwowanie tych obowiązków przez dyrektora SP63,

Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie:

• wykonywania obowiązków wynikających z decyzji organów kontroli nad warunkami pracy.

II. Oceny cząstkowe

1. Ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego została przeprowadzona w 2001 roku na stanowiskach pracy
w szkole. W roku 2017 przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w oddziałach przedszkolnych.

Kontrola wykazała, że nie została przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego na stanowisku woźnej w oddziałach przedszkolnych podczas gdy wg art. 226 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy(zw. dalej K. p.)pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. Stwierdzono ponadto, że dokumentacja oceny ryzyka nie zawierała wykazu osób pracujących na danym stanowisku do czego zobowiązywał § 39a ust. 3 pkt 1 lit. e rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp),  wg którego pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie osób pracujących na tym stanowisku.

Ustalono jednocześnie, że na większości stanowisk pracy ocena nie była weryfikowana od 2001 roku, pomimo że od tego czasu zarejestrowano wypadki przy pracy, zmieniły się warunki pracy w zakresie stanu technicznego obiektu, wyposażenia stanowisk pracy w maszyny, rodzaju stosowanych podczas pracy czynników chemicznych, wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze.

Przyczyną wskazanych powyżej nieprawidłowości i uchybień był brak skutecznego doradztwa ze strony specjalisty ds. bhp, wykonującego zadania służby bhp w SP63, zatrudnionego w Ośrodku BHP Zachodniopomorskiego Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej (zw. dalej ZCEMiP) w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.Obowiązek prowadzenia doradztwa wynikał z § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp).

2. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Stosowanie środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego w SP63 wymagane było na następujących stanowiskach pracy: sprzątaczka, konserwator, woźna oddziałowa, pomoc nauczyciela, woźny (wykonujący prace na zewnątrz budynku), kucharka/pomoc kuchenna, intendent, nauczyciel wychowania fizycznego.

Wg ustaleń kontroli wynikało, że pracownice oznaczone nr 74, 77, 88 (woźne oddziałowe), zatrudnione od września 2017 r. w dniu podjęcia pracy nie zostały wyposażone przez pracodawcę w obuwie robocze, co było sprzeczne z art. 237⁷ §  1  K. p., wg którego pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownice do października 2017 r. wykonywały pracę w obuwiu własnym. Stwierdzono ponadto, że pracownik nr 91 (woźny) nie otrzymał czapki drelichowej i butów filcowo - gumowych. Pracownik wykonywał pracę we własnym obuwiu i czapce, za które pracodawca nie wypłacał pracownikowi ekwiwalentu oraz nie ustalił na tym stanowisku wypłaty ekwiwalentu w zamian za używanie przez pracownika własnej odzieży i obuwia roboczego. Obowiązek dostarczenia pracownikowi przez pracodawcę odzieży i obuwia roboczego wynikał ze wskazanego powyżej art. 237⁷ §  1 K.p.

Stwierdzono ponadto uchybienia i nieprawidłowości w zakresie ustalania środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, wymaganych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Z powodu braku doradztwa ze strony specjalisty ds. bhp, wykonującego zadania tej służby w SP63, błędnie zakwalifikowano odzież i obuwie robocze (fartuchy robocze, koszule, obuwie robocze) do odzieży i obuwia ochronnego. Środki ochrony indywidualnej, w tym odzież i obuwie ochronne, wymagane są bowiem na stanowiskach, na których pracownik narażony jest na działanie czynników szkodliwych, bądź niebezpiecznych. Ponadto odzież i obuwie ochronne mają właściwe certyfikaty, które potwierdzają spełnienie określonych wymagań bezpieczeństwa dla danego zagrożenia.

Stosowana natomiast, przy wykonywaniu prac porządkowych, drobnych pracach naprawczych oraz przygotowywania posiłków w kuchni szkolnej SP63 odzież i obuwie były odzieżą i obuwiem roboczym a nie ochronnym.

Wykazano ponadto błędne zapisy w tabeli przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego dotyczące okresów używania odzieży i obuwia roboczego. Zapisy o treści „do zużycia, minimum 12, 24 miesiące” nie spełniały wymagań art. 237⁸ § 1 oraz art. 237⁹ § 2  K. p., wg których  pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne (...) oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Powyższe zapisy były ponadto niejasne co do rzeczywistych okresów na jaki daną odzież, bądź obuwie przydzielano pracownikom i kto w jakich sytuacjach decydował o stopniu zużycia i konieczności wydania pracownikowi nowej odzieży i obuwia, szczególnie przed upływem minimalnego okresu na jaki dany przedmiot wydano.

Przyczyną nieprawidłowości i uchybień w powyższym zakresie był brak udziału służby bhp w tworzeniu wewnętrznego zarządzenia w sprawie zasad i norm przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego a wg § 2 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia w sprawie służby bhp do zakresu działania służby bhp należy udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.W dniu oględzin pracownicy byli wyposażeni w odzież i obuwie robocze spełniające wymagania PN (Polskie Normy).

3. Badania profilaktyczne

Badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami wykonywane były na podstawie zawieranych corocznie umów z jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania tego typu badań.

Kontrolą objęto wstępne badania lekarskie osób przyjętych do pracy po 01.01.2016 r. oraz badania okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych. Ogółem 31 osób, co stanowiło 34% stanu osobowego jednostki w dniu kontroli.

W wyniku kontroli stwierdzono, że 6 pracowników zatrudnionych na stanowiskach nauczycieli, zostało przyjętych do pracy na podstawie orzeczeń lekarskich wydanych dla innych pracodawców, bez uzyskania kopii skierowań na badania, z których wynikałoby w jakich warunkach dana osoba wykonuje pracę. Obowiązek uzyskania kopii skierowania wynikał z  art.  229 §  1¹, §  1² K. p., wg którego wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.Przepis stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Przyczyną nieprawidłowości była niewystarczająca znajomość przepisów ze strony osoby prowadzącej sprawy osobowe pracowników

Nieprawidłowością było ponadto przyjęcie do pracy nauczyciela na podstawie orzeczenia lekarskiego wydanego dla innego pracodawcy na inne stanowisko ponieważ w tym przypadku nie miał zastosowania przepis wskazany powyżej i pracownik powinien być skierowany na wstępne badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.

W stosunku do innego nauczyciela stwierdzono uchybienie polegające na tym, że został on dopuszczony do pracy bez wstępnych badań lekarskich, po przerwie pomiędzy kolejnymi umowami trwającej powyżej 30 dni, a wg art.  229 §1 pkt 1 K.p. wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą.

Przyczyną powyższego uchybienia było to, że pracownik odpowiedzialny za kierowanie pracowników na badania błędnie zinterpretował powyższy przepis.

W stosunku do pozostałych pracowników objętych kontrolą nie stwierdzono uchybień w zakresie badań profilaktycznych.

4. Obiekty budowlane

Kontrole obiektu budowlanego, zarządzanego przez SP63, przeprowadzone na podstawie art. 62 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (zw. dalej upb) nie wykazały zagrożeń dotyczących użytkowania obiektu, zalecono natomiast wykonanie niezbędnych prac remontowych.

Okresowa kontrola obiektu budowlanego, przeprowadzona we wrześniu    2017 r., wykazała konieczność niezwłocznej naprawy nawierzchni boiska szkolnego; powierzchni parkingu i dróg wewnętrznych od strony boiska (liczne ubytki, nierówności) oraz konieczność wykonania izolacji pionowej ścian piwnic i ścian fundamentowych wraz z dociepleniem.

Kontrola WKiAW potwierdziła zły stan nawierzchni boiska szkolnego i zewnętrznych ciągów komunikacyjnych od strony boiska. Zarówno stopnie betonowych schodów, jak i poziome ciągi komunikacyjne (chodniki) były nierówne ze śladami ubytków, mogących skutkować zdarzeniem wypadkowym. W przestrzeni tej składowane były również betonowe płyty.

Powyższy stan był niezgodny z art. 5 ust. 2 ww. ustawy, wg którego obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej (...).

Ponadto wg art. 213 §  2 K. p. obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dyrektor SP63 na bieżąco informowała właściciela obiektu o stanie technicznym obiektu i terenu zewnętrznego.

5. Czynniki chemiczne

Niebezpieczne, bądź stwarzające zagrożenie mieszaniny chemiczne stosowane były przez pracowników do utrzymania czystości i dezynfekcji pomieszczeń kuchennych i zaplecza kuchennego, do utrzymania czystości i dezynfekcji pomieszczeń higieniczno - sanitarnych oraz do przeprowadzania drobnych prac  remontowych. Prace w kontakcie z ww. mieszaninami wykonywały osoby zatrudnione na stanowiskach robotniczych.

Kontrola ustaliła, że część czynników chemicznych znajdujących się na wyposażeniu warsztatu konserwatora w przechowywana była w zastępczych opakowaniach (słoikach po produktach spożywczych) bez jakichkolwiek oznaczeń, co było niezgodne z art. 221 § 1 K.p., wg którego niedopuszczalne jest stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację oraz § 93 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, wg którego materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu
i odpowiednio oznakowanych.

Nie stwierdzono uchybień w pozostałym zakresie dotyczącym stosowania przez pracowników podczas pracy niebezpiecznych bądź stwarzających zagrożenie czynników chemicznych. Pracownicy podczas wykonywania pracy z czynnikami chemicznymi byli wyposażeni w środki chroniące przed ich szkodliwym działaniem. Pracodawca posiadał aktualny spis oraz karty charakterystyk ww. czynników. Pracownicy zostali zapoznani kartami charakterystyki czynników chemicznych stosowanych na danym stanowisku pracy.

W dniu kontroli pracownia chemiczna nie była wyposażona w odczynniki chemiczne.             W pracowni nie przeprowadzano doświadczeń. 

6. Służba bhp

W SP63 (stan zatrudnienia 92 osoby) zadania służby bhp wykonywane były na podstawie umowy zawartej pomiędzy ZCEMiP a SP63.

W umowach ZCEMiP zobowiązywało się do wykonywania, poprzez OBHP przy ZCEMiP, zadań służby bhp zgodnie z rozporządzeniem w sprawie służby bhp. W imieniu wykonawcy zadania służby bhp w SP63 wykonywał specjalista bhp. ds. bhp.

Kontrola wykazała, że wskazane w wystąpieniu nieprawidłowości uchybienia w znacznej mierze wynikały z niewłaściwego wykonywania, bądź nie wykonywania zadań służby bhp wynikających z ww. rozporządzenia.

W okresie objętym kontrolą (od 01.01.2016 r.) specjalista ds. bhp nie przeprowadził żadnej kontroli stanu bhp jak również nie informował Dyrektora SP 63 o jakichkolwiek zagrożeniach, w tym zagrożeniach związanych z trwającymi pracami remontowymi, podczas gdy wg § 2 ust. 1 pkt 1, 2 rozporządzenia w sprawie służby bhp do zakresu działania służby bhp należy przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.Wymieniony nie brał również udziału w tworzeniu wewnętrznych przepisów (regulaminów, zarządzeń) oraz nie prowadził doradztwa w tym zakresie, co skutkowało w znacznym stopniu nieprawidłowościami wykazanymi w toku kontroli WKiAW i naruszyło przepis  § 2 ust. 1 pkt 9 i 13 ww. rozporządzenia, wg którego do zakresu działania służby bhp należy udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Specjalista ds. bhp nie wskazywał również Dyrektorowi SP63 na konieczność weryfikacji oceny ryzyka zawodowego.

Mając na uwadze powyższe ustalenia wykazano jednocześnie, że Dyrektor SP63  nie dopełniła obowiązku wynikającego z § 4 pkt 4 umowy o wykonanie zadań służby bhp, zawartej w 2013 r. z ZCEMiP, wg którego każdy przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zadań przez specjalistę ds. bhp winna zgłosić niezwłocznie Dyrektorowi ZCEMiP.

Podstawową przyczyną wykazanych nieprawidłowości była niewystarczająca znajomość obowiązków należących do służby bhp z Pani strony, co skutkowało brakiem egzekucji tych obowiązków.

7. Wyniki kontroli zewnętrznych organów nadzoru nad warunkami pracy

W dniu kontroli WKiAW na SP63 ciążyły obowiązki wynikające z decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie (zw. dalej PIS) oraz Komendanta Miejskiego Straży Pożarnej w Szczecinie (zw. dalej PSP).Ustalono, że część obowiązków wynikających z decyzji PIS została wykonana, natomiast pozostałe zostały prolongowane do 31.08.2018 r. i 31.12.2018 r.Obowiązek wynikający z decyzji PSP został ustalony do wykonania „w terminie - podczas najbliższego remontu, modernizacji szkoły”.

Do zakończenia kontroli WKiAW ww. obowiązek nie został wykonany.

III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi SP63:

1. Przeprowadzenie ponownej oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem aktualnych warunków pracy, zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy, wyposażenia stanowiska pracy.
2. Bezwzględny udział służby bhp w ocenie ryzyka zawodowego.
3. Ustalenie, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz warunkami pracy na danym stanowisku, zasad i norm przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.
4. Zapewnienie pracownikom odzieży i obuwia roboczego wymaganych na danym stanowisku pracy.
5. Niedopuszczanie pracowników do pracy bez wymaganych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.
6. Uzyskanie od pracowników nr 13, 17, 21, 28, 39 i 42 kopii skierowań na badania
   z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami celem określenia warunków pracy, bądź skierowanie pracowników na badania.
7. Odbycie przez pracowników nr 3 i 30 wstępnego szkolenia w dziedzinie bhp.
8. Postępowania powypadkowe:
   1. wszczynanie postępowań powypadkowych bez zbędnej zwłoki,
   2. informowanie dyrektora ZCEMiP w przypadku niemożności niezwłocznego udziału służby bhp w postępowaniu powypadkowym.
9. Podjęcie wszelkich, dostępnych prawem kroków w celu zapewnienia bezpiecznych warunków poruszania się uczniów i pracowników po zewnętrznych ciągach komunikacyjnych oraz na boisku szkolnym.
10. Niebezpieczne, bądź stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne:
    1. zlikwidowanie czynników chemicznych znajdujących się w zastępczych opakowaniach.
    2. nie stosowanie czynników chemicznych niewiadomego pochodzenia,
    3. przechowywanie czynników chemicznych wyłącznie w oryginalnych opakowaniach, pozwalających na ich identyfikację,
    4. nadzorowanie pracowników, stosujących podczas pracy stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne, pod kątem bezpiecznego wykonywania tych prac,
    5. przeszkolenie pracowników, stosujących podczas pracy niebezpieczne bądź stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne, w zakresie bezpiecznego ich stosowania i przechowywania.
11. Służba bhp:
    1. zobowiązanie specjalisty ds. bhp do bezwzględnego wykonywania zadań należących do tej służby, wynikających z rozporządzenia  w sprawie służby bhp,
    2. bieżące egzekwowanie wykonywania zadań,
    3. poinformowanie Dyrektora ZCEMiP o wynikach kontroli w zakresie sposobu wykonywania zadań przez specjalistę ds. bhp,
    4. informowanie Dyrektora ZCEMiP o każdorazowym nie wykonaniu bądź niewłaściwym wykonaniu zadań przez specjalistę ds. bhp.