Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2017 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin na przełomie grudnia 2017 roku i stycznia 2018 roku przeprowadził kontrolę, w Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I stopnia, ul. B. Śmiałego 42-43, 70-351 Szczecin (zw. dalej OSM), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej bhp).

I. Ocena ogólna kontrolowanej działalności

W wyniku kontroli stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• powierzenia służbie bhp obowiązków nie wynikających z rozporządzenia w sprawie tej służby oraz sposobu wykonywania zadań przez pracownika służby bhp,
• dopuszczania pracowników do pracy bez aktualnych badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami,
• dopuszczania pracowników do pracy bez wymaganych szkoleń w dziedzinie bhp,
• stanu technicznego zewnętrznych ciągów komunikacyjnych oraz ścian i sufitów wewnątrz budynku szkoły,
• wykonywania prac remontowych w czasie odbywających się zajęć szkolnych,
• braku niezwłoczności we wszczynaniu postępowań powypadkowych oraz nieprawidłowe ustalanie przyczyny wypadku,
• braku w Regulaminie pracy zapisów dotyczących sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym,
• braku weryfikacji oceny ryzyka zawodowego po zaistniałych zdarzeniach wypadkowych,
• niezapewnienia pracownikom szaf do przechowywanie odzieży i obuwia roboczego spełniających wymagania PN.
• sposobu przechowywania drabin i europalet mogącego skutkować zdarzeniem wypadkowym.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie:

• stosowania czynników chemicznych,
• oceny warunków pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe,
• wykonywania nakazów i decyzji wynikających z zewnętrznych kontroli nad warunkami pracy.

II. Oceny cząstkowe

1. Służba bhp

Służbę bhp w OSM (stan zatrudnienia - 110 osób) tworzyła jednoosobowa komórka, podlegająca bezpośrednio pracodawcy. Zadania służby bhp, na stanowisku służbowym: specjalisty ds. bhp w wymiarze czasu pracy – 0,25  etatu, wykonywała osoba posiadająca kwalifikacje zawodowe uprawniające do wykonywania zadań na stanowisku starszego inspektora ds. bhp.

Kontrola wykazała, że zakres obowiązków inspektora ds. bhp nie był tożsamy z zakresem zadań wynikającym z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (zw. dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp). Inspektor ds. bhp, poza zadaniami wynikającymi z ww. przepisu, zobowiązany był do: wydawania pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz prowadzenia dokumentacji z tego zakresu; nadzorowania terminów szkoleń w dziedzinie bhp pracowników; prowadzenia dokumentacji związanej ze stosowaniem przez pracowników szkodliwych, bądź stwarzających zagrożenie czynników chemicznych.

Nałożenie na pracownika służby bhp powyższych obowiązków pozostawało w sprzeczności z § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia, wg którego służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wymienione w ust. 1.

W toku kontroli ustalono ponadto, że przedkładane pracodawcy przez inspektora ds. bhp roczne analizy stanu bhp nie zawierały propozycji przedsięwzięć technicznychi organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, podczas gdy wg § 2 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzeniado zakresu działania służby bhp należy sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy.

Stwierdzono jednocześnie, że do części nieprawidłowości i uchybień wskazanych w niniejszym wystąpieniu przyczyniło się nieskuteczne doradztwo ze strony pracownika służby bhp w zakresie stosowania przez pracodawcę i merytorycznych pracowników przepisów oraz zasad bhp, a wg § 2 ust. 1 pkt 13 ww. rozporządzenia do zakresu działania służby bhp należy doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bhp.

2. Profilaktyczna ochrona zdrowia pracowników

W okresie objętym kontrolą badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami wykonywane były na podstawie kolejnych umów zawieranych pomiędzy OSM a jednostką służby zdrowia uprawnioną do przeprowadzania tego typu badań.

Kontrolą objęto wstępne badania lekarskie osób zatrudnionych po 01.01.2015 r. Ogółem 30 osób, co stanowiło 21% stanu osobowego jednostki w dniu kontroli.

Kontrola wykazała uchybienia polegające na tym, że pracownicy zatrudnieni na następujących stanowiskach: sekretarka, nauczyciel, informatyk zostali dopuszczeni do pracy bez wstępnych badań lekarskich. Wymienione osoby badaniom zostały poddane po kilku do kilkunastu dniach od dnia podjęcia pracy na danym stanowisku.

Dopuszczenie pracowników do pracy bez wstępnych badań lekarskich, pozostawało w sprzeczności z art. 229 §  4 ustawy z dnia 26 czerwca    1974 r. Kodeks pracy, (zw. dalej K. p.), wg którego pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Przyczyną nieprawidłowości było świadome podjęcie przez Dyrektora OSM decyzji o dopuszczeniu pracowników do pracy bez wymaganych badań.

Pozostali pracownicy objęci kontrolą posiadali aktualne badania lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

3.Szkolenia w dziedzinie bhp

Wstępne szkolenia ogólne przeprowadzał pracownik służby bhp, szkolenia stanowiskowe przeprowadzał pracodawca, bądź pracownicy kierujący pracownikami. Na odbycie szkoleń okresowych pracownicy kierowani byli do jednostek organizacyjnych prowadzących działalność szkoleniową w dziedzinie bhp.

Kontrolą objęto wstępne szkolenia w dziedzinie bhp  osób zatrudnionych po 01.01.2015 r., tj. 21% stanu osobowego jednostki w dniu kontroli.

Kontrola wykazała nieprawidłowości w powyższym zakresie polegające na tym, że pracownik zatrudniony na stanowisku nauczyciela oraz pracownik zatrudniony na stanowisku st. referenta zostali dopuszczeni do pracy bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp. Pracownik zatrudniony na stanowisku nauczyciela odbył wstępne szkolenie po kilkunastu dniach od dnia podjęcia pracy, natomiast pracownica zatrudniona na stanowisku st. referenta nie odbyła wstępnego szkolenia do dnia kontroli. Dopuszczenie pracowników do pracy bez wstępnych szkoleń w dziedzinie bhp naruszyło art. 237³ § 2 K.p., wg którego pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.

Stwierdzono ponadto, iż ww. odbyła pierwsze szkolenie okresowe w dziedzinie bhp po 14 miesiącach od dnia zatrudnienia a wg § 15 ust. 4rozporządzenia Ministra Gospodarki  Pracy z dnia z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa higieny pracy pierwsze szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych przeprowadza się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Wymagany termin odbycia pierwszego szkolenia okresowego został również przekroczony w przypadku nauczyciela.

Ustalono jednocześnie, że osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym nie odbyła szkolenia okresowego w dziedzinie bhp dla osób kierujących pracownikami, podczas gdy wg § 14 ust. 2 pkt 1 ww. rozporządzenia szkolenie okresowe odbywają osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści.

Przyczyną nieprawidłowości w powyższym zakresie było nieczytelne powierzenie obowiązków dotyczących nadzorowania terminów szkoleń w dziedzinie bhp pomiędzy pracownika służby bhp oraz specjalistę ds. kadr.

Pozostali pracownicy objęci kontrolą posiadali wymagane dla danego stanowiska szkolenia  w dziedzinie bhp.

4.Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy

OSM usytuowana jest w 2 obiektach budowlanych (obiekt szkoły oraz obiekt sali gimnastycznej). Właścicielem obiektów jest Gmina Miasto Szczecin, a zarządcą OSM.

Kontrola wykazała zły stan techniczny zewnętrznych ciągów komunikacyjnych, chodników oraz schodów prowadzących do wejścia nr 1 szkoły. Drugie schody zostały naprawione po zaistniałym zdarzeniu wypadkowym. W złym stanie technicznym i higienicznym była ponadto część ścian i sufitów wewnętrznych ciągów komunikacyjnych, a wgart. 213 §  2  K.p. pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane (...), a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

W czasie trwania kontroli wewnątrz budynku szkoły wykonywane były prace remontowe pionu łazienek oraz prace związane z montażem sieci monitoringu. Powyższe prace wykonywane były również podczas trwających zajęć szkolnych. Kontrola wykazała, że wykonywanie prac monitoringowych odbywa się w sposób mogący skutkować zdarzeniem wypadkowym, poprzez: nietrwałe wydzielenie strefy robót remontowych taśmą, porozkładane kable na podłodze, wysokie, kilkunastostopniowe drabiny oparte o ścianę przy wejściach do sal lekcyjnych.

Stwierdzono ponadto, że podczas wykonywania prac remontowych łazienek, również w czasie trwających lekcji, generowany był wysoki poziom hałasu (wiercenia, burzenia).

Wykonywanie tego typu prac w czasie trwania zajęć szkolnych pozostawało w sprzeczności z przepisem § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, wg którychprace remontowe, naprawcze i instalacyjne w pomieszczeniach szkoły lub placówki przeprowadza się pod nieobecność w tych pomieszczeniach osób, którym szkoła lub placówka zapewniają opiekę.

Budynki zarządzane przez OSM  oraz ich otoczenie poddawane były okresowym kontrolom wynikających z przepisu art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Kontrole przeprowadzały osoby posiadające odpowiednie uprawnienia w danym zakresie. Powyższe kontrole nie wykazały uchybień mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo osób korzystających z budynków i ich otoczenia.

5.Wypadki przy pracy

W okresie objętym kontrolą w jednostce doszło do 3 wypadków przy pracy. Nie zarejestrowano chorób zawodowych, bądź podejrzeń o tego typu choroby.

W zakresie postępowania powypadkowego, w którym poszkodowaną została osoba zatrudniona na stanowisku nauczyciela wychowania fizycznego stwierdzono brak niezwłoczności dotyczącej wszczęcia postępowania. Postępowanie powypadkowe wszczęto po 9 dniach od dnia zdarzenia, co uniemożliwiło wykonanie obowiązku wynikającego z § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r.w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, wg którego do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych. Wszczęcie postępowania powypadkowego po tak długim czasie od zdarzenia mogło mieć również wpływ na obiektywną ocenę okoliczności i przyczyn wypadku ze strony zespołu powypadkowego. Tym bardziej, że jako przyczynę wypadku podano „parkiet” nie odnosząc się do jego stanu technicznego w chwili zdarzenia; nie ustalając rodzaju obuwia jakie poszkodowana miała na nogach w chwili wypadku.

Brak niezwłoczności dotyczącej wszczęcia postępowania powypadkowego wykazano również w postępowaniu gdzie poszkodowaną została osoba zatrudniona na stanowisku sprzątaczki. Postępowanie wszczęto po 5 dniach od zdarzenia. Jedną z przyczyn wszczynania postępowań z opóźnieniem było to, że Pan inspektor ds. bhp, członek zespołu powypadkowego, był zatrudniony na 0,25 etatu i przebywał na terenie jednostki 1 dzień w tygodniu. 

6.Ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego prowadzona była systematycznie. Ostatnia aktualizacja oceny przeprowadzona została we wrześniu 2017 r. 

Stwierdzono uchybienie polegające na tym, że ocena ryzyka zawodowego nie została zweryfikowana po zaistniałych wypadkach przy pracy, szczególnie w zakresie zagrożeń związanych ze stanem technicznym zewnętrznych ciągów komunikacyjnych.

Wykazano ponadto, iż w zakładowym Regulaminie pracy brak było zapisów dotyczących sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym a wg art. 104¹ §  1 pkt 8 K.p. Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą.

Wszyscy pracownicy byli zapoznani z ryzykiem zawodowym występującym na danym stanowisku pracy oraz zasadami ochrony przed zagrożeniami.

7. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Rodzaje środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego wymagane na danym stanowisku pracy  oraz   okresy używalności odzieży i obuwia roboczego zostały ustalone   w Regulaminie pracy  OSM.

Pracownicy zatrudnieni na czas określony otrzymywali ekwiwalent za używanie odzieży i obuwia roboczego. W pozostałych przypadkach, uprawnionych pracowników, pracodawca wyposażał w odzież i obuwie robocze.

Kontrola wykazała, że pracownikom nie zapewniono indywidualnych szaf ubraniowych. Odzież własna pracowników oraz odzież robocza umieszczona była na drewnianych wieszakach, krzesłach oraz w szafach, które nie spełniały wymagań  Polskiej Normy, a wg § 8 ust. 3  Załącznika Nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy szafy na odzież powinny spełniać wymagania Polskiej Normy.

Nie stwierdzono uchybień w zakresie wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze. Wszyscy pracownicy byli wyposażeni w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze przewidziane do stosowania na danym stanowisku pracy. Pracodawca prowadził na bieżąco indywidualne karty ewidencji przydziału odzieży i obuwia roboczego.

8. Maszyny i sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości

Na wyposażeniu jednostki znajdowały się maszyny wykorzystywane do prac konserwacyjnych na terenie obiektów OSM (szlifierki, piły, wiertarki, wyrzynarki, kosiarki oraz sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości).

Kontrola wykazała, że kilka drabin drewnianych oraz europalet zostało umieszczonych wzdłuż schodów prowadzących z pomieszczeń piwnicznych (pomieszczenia warsztatowe) na parter budynku w sposób niestabilny, mogący skutkować zdarzeniem wypadkowym.

Stwierdzono, że maszyny zostały poddane wewnętrznej kontroli pod kątem spełniania wymagań w zakresie ich bezpiecznego użytkowania. Kontrolę przeprowadził inspektor ds. bhp wraz z osobą zatrudnioną na stanowisku kierownika gospodarczego. W wyniku kontroli maszyny zostały dopuszczone do dalszego użytkowania. 

9. Czynniki szkodliwe

Szkodliwe, bądź stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne wykorzystywane były do prac konserwacyjnych, utrzymania czystości i dezynfekcji oraz do utrzymania terenów zielonych. Szkodliwe, bądź stwarzające zagrożenie czynniki chemiczne przechowywane były w pomieszczeniach, do których nie miały dostępu osoby nieuprawnione. Wymienione czynniki przechowywane były w oryginalnych opakowaniach. Pracodawca posiadał aktualny spis stosowanych niebezpiecznych, bądź stwarzających zagrożenie mieszanin chemicznych, karty charakterystyki oraz wykazy osób zapoznanych z kartami charakterystyki. Pracownicy wykonujący prace z użyciem ww. czynników byli wyposażeni w środki ochrony indywidualnej.

Na wyposażeniu pracowni chemicznej nie było szkodliwych, bądź stwarzających zagrożenie czynników chemicznych. Znajdowały się tam wyłącznie szklane naczynia przeznaczone do przeprowadzania doświadczeń (kolby, menzurki).

10. Czynniki uciążliwe

Do czynników uciążliwych wykonywanych przez pracowników OSM należała praca przy monitorach ekranowych. W maju 2017 r. inspektor ds. bhp przeprowadziła ocenę warunków pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Przeprowadzona ocena wykazała, że ww. stanowiska spełniają wymagania określone w przepisach.

Pracownikom, u których w czasie badań profilaktycznych lekarz stwierdził potrzebę stosowania okularów korekcyjnych do pracy przy monitorze ekranowym pracodawca zapewniał zwrot kosztów zakupu okularów.

11. Zewnętrzne kontrole nad warunkami pracy

Kontrole w obszarze nadzoru nad warunkami pracy (od 01.01.2015 r. do dnia kontroli) prowadziły: Państwowa Inspekcja Pracy (zw. dalej PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna (zw. dalej PIS).

PIP nakazała pracodawcy wydanie pracownikowi fartucha roboczego; potwierdzenie pomiarami zgodności parametrów oświetlenia elektrycznego z Polskimi Normami na wyszczególnionych stanowiskach pracy oraz zapewnienie pracownikom obsługi szafki umożliwiającej przechowywanie odzieży.

Decyzje PIS dotyczyły złego stanu technicznego i estetycznego części pomieszczeń higienicznosanitarnych, korytarzy, klatek schodowych, sal lekcyjnych.

Nie stwierdzono uchybień ze strony Dyrektora OSM w zakresie wykonywania nakazów i decyzji wynikających z powyższych kontroli.

Dyrektor OSM na bieżąco informowała organ nadrzędny o wynikach kontroli, wykonywała obowiązki wynikające z powyższych kontroli. W przypadku nie możności wykonania obowiązków w wyznaczonych terminach zwracała się do organów kontroli o prolongatę terminów.

III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi OSM:

1. Służba bhp:
   1. egzekwowanie od pracownika służby bhp obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie tej służby,
   2. niepowierzanie pracownikowi służby bhp obowiązków nie wynikających z ww. rozporządzenia.
2. Niedopuszczanie do pracy pracowników bez wymaganych badań z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.
3. Szkolenia w dziedzinie bhp:
   1. niezwłoczne odbycie wstępnego szkolenia w dziedzinie bhp przez osobę zatrudnioną na stanowisku starszego referenta,
   2. niezwłoczne odbycie szkolenia okresowego dla osób kierujących pracownikami przez wicedyrektora,
   3. niedopuszczanie do pracy pracowników bez wymaganych szkoleń w dziedzinie bhp.
4. Wykonywanie prac remontowych, naprawczych i instalacyjnych pod nieobecność w tych pomieszczeniach osób, którym szkoła zapewnia opiekę.
5. Zwracanie się  na bieżąco organu nadrzędnego o wyasygnowanie środków finansowych na doprowadzenie zewnętrznych ciągów komunikacyjnych do stanu nie zagrażającego zdarzeniom wypadkowym.
6. Wypadki przy pracy:
   1. wszczynanie postępowań powypadkowych bez zbędnej zwłoki,
   2. przeprowadzanie oględzin z miejsca zdarzenia,
   3. ustalanie wszystkich przyczyn wypadku.
7. Ocena ryzyka zawodowego:
   1.  zweryfikowanie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, na których doszło do zdarzeń wypadkowych,
   2.  wprowadzenie do Regulaminu pracy zapisów dotyczących sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym,
8. Zapewnienie pracownikom szaf ubraniowych spełniających wymagania polskiej normy.
9. Usunięcie drabin i europalet z ciągu komunikacyjnego.