Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2016 roku

Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miasta Szczecin na przełomie maja i czerwca 2016 roku przeprowadził kontrolę w Centrum Edukacji Ogrodniczej , ul. Batalionów Chłopskich 115, 70-760 Szczecin (zw. dalej CEO), w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena kontrolowanego zagadnienia, wnioski i zalecenia pokontrolne zawarte zostały w wystąpieniu pokontrolnym z dnia  12.07.2016 r.

W badanym zakresie stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości dotyczące:

• terminów przeprowadzania kontroli obiektów budowlanych, realizacji zalecenia wynikającego z kontroli obiektów budowlanych, oraz prowadzenia książek obiektów budowlanych,
• wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze oraz prowadzenia dokumentacji z tego zakresu,
• oceny ryzyka zawodowego,
• prowadzenia dokumentacji dotyczącej wyników badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy,
• wstępnych szkoleń stanowiskowych w dziedzinie bhp,
• realizacji zadań przez służbę bhp.

Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie:

• wykonywania obowiązków wynikających z decyzji państwowej inspekcji sanitarnej,
• użytkowania maszyn i urządzeń technicznych w sposób  zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• stosowania i przechowywania niebezpiecznych mieszanin chemicznych, bądź mieszanin stwarzających zagrożenie,
• poddawania pracowników badaniom z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami.

II. Oceny cząstkowe

1. Obiekty budowlane

CEO zarządzało 16 obiektami budowlanymi (budynki dydaktyczne, administracyjne, mieszkalne, warsztaty szkolne, internat, szklarnie, garaże, trafostacja, wiata). Ogólna powierzchnia działki wynosiła 67 970 m².

Kontrola wykazała, że nie została założona Książka dla budynku wiaty, a wg § 2rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego Książka powinna być założona w dniu przekazania obiektu budowlanego do użytkowania i systematycznie prowadzona przez okres jego użytkowania.

Stwierdzono ponadto, że w pozostałych Książkach brak było wpisów dotyczących: danych technicznych charakteryzujących obiekt; na zaznaczonych planach sytuacyjnych brak było usytuowania miejsc przyłączenia obiektu do sieci uzbrojenia terenu; brak wpisów dotyczących okresowych kontroli stanu technicznego obiektu (rocznych i pięcioletnich) oraz odbioru robót remontowych. Naruszyło to postanowienia § 5 pkt  3 i 4 ww. rozporządzenia, wg którego wpisy do książki powinny obejmować: plan sytuacyjny obiektu, z zaznaczonymi granicami nieruchomości, określający również usytuowanie miejsc przyłączenia obiektu do sieci uzbrojenia terenu oraz armatury lub urządzeń przeznaczonych do odcięcia czynnika dostarczanego za pomocą tych sieci, a w szczególności gazu, energii elektrycznej i ciepła; protokoły kontroli oraz badań określonych w art. 62 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (zw. dalej u.p.b.) oraz przeprowadzonych remontów i przebudowy obiektu.Ustalono jednocześnie, że nie zostały przeprowadzone kontrole instalacji elektrycznej
w 3 budynkach mieszkalnych, będących w zarządzie CEO, co było niezgodne z postanowieniem art. 62 ust.1 pkt 2 u.p.b., wg którego obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli:okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej (…) w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.

Pomimo wskazań osoby przeprowadzającej kontrole budowlane, nie wykonano zalecenia dotyczącego przeglądu kotłów opalanych gazem, a wg art. 62 ust.1 pkt 5 ww. ustawy kontrolą okresową, co najmniej raz na 4 lata powinien być objęty również stan techniczny kotłów opalanych gazem, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości do potrzeb użytkowych.

Wskazane powyżej nieprawidłowości wynikały w głównej mierze ze specyfiki jednostki (16 obiektów budowlanych oraz rozległy teren), jak również dużej rotacji osób  na stanowisku kierownika gospodarczego (w okresie 2014/2015 były to 3 osoby). W dniu kontroli nie było zatrudnionego pracownika na tym stanowisku.

Pozostałe kontrole obiektów budowlanych przeprowadzane były w terminach określonych w u.p.b., przez osoby posiadające wymagane kwalifikacje, a zalecenia wynikające z kontroli realizowane w miarę posiadanych środków finansowych. Kontrole wykazały, że stan techniczny budynków i ich otoczenia pozwala na ich bezpieczne użytkowanie.

2. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze

Zasady i normy przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego regulowało wewnętrzne zarządzenie. Tabela przydziału ww. przedmiotów stanowiła integralną część Regulaminu pracy.

Kontrolą objęto 35% stanu osobowego jednostki.

Kontrola wykazała, że 10 pracowników nie otrzymało w ustalonych terminach należnej odzieży i obuwia roboczego a wg art. 237⁷§ 1,  art. 237⁸§ 1, art. 237⁹§ 1 ustawy z dnia  26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy (zw. dalej K.p.) pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach. Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Ustalono jednocześnie, że nie została założona karta ewidencji wyposażenia dla pracownika zatrudnionego na stanowisku  dozorcy, a w karcie ewidencji kierownika odidz/nauczyciela nie odnotowano wydania pracownikowi środków ochrony indywidualnej (kombinezon ochronny, okulary ochronne, rękawice ochronne – kwasoodporne) co naruszyło przepis § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r.w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika, wg którego pracodawca zakłada i prowadzi odrębnie dla każdego pracownika kartę ewidencyjną przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia oraz ich pranie i konserwację.

Przyczyną stwierdzonych  nieprawidłowości był brak osoby bezpośrednio odpowiedzialnej za przydzielanie pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz prowadzenie dokumentacji z powyższego zakresu.

 Do zakończenia kontroli pracownikowi założono kartę ewidencji wyposażenia.

3.Ocena ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadzono w 2011 r., a w styczniu 2016 r. zaktualizowano. Konieczność aktualizacji oceny ryzyka zawodowego w zakresie narażenia pracowników na działanie szkodliwych czynników chemicznych i biologicznych oraz hałasu i drgań, wynikała z przeprowadzonej w styczniu 2016 r. kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej (zw. dalej PIS). W ocenie ryzyka zawodowego brał udział specjalista ds. bhp, wykonujący zadania służby bhp w jednostce. Do oceny wytypowano 16 stanowisk pracy.

Kontrola wykazała niespójność w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego polegającą na tym, że:

• w zagrożeniach na stanowiskach sprzątaczka, dozorca oraz woźna – rzemieślnik wskazano „ruchome części maszyn”, podczas gdy z opisu stanowisk nie wynikało, aby stanowiska te były wyposażone w maszyny,
• w opisie stanowiska dozorcy wykazano ryzyko napadu i pobicia, a w karcie zagrożeń ryzyka takiego już nie uwzględniono,
• na stanowisku konserwatora w zagrożeniach wykazano „obciążenie fizyczne dynamiczne i statyczne układu mięśniowo – szkieletowego”; nie wykazano natomiast tego typu obciążeń na stanowisku rzemieślnika, a z jego opisu wynikała możliwość występowania tego typu zagrożeń, podczas wykonywania prac ogrodniczych. Było to niezgodne z § 39a  ust. 3 pkt 1 lit. c  rozporządzenia  Ministra Pracy i Polityki Socjalnej  z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
• w zagrożeniach na stanowisku nauczyciela przedmiotów teoretycznych wykazano upadki i uderzenia o przedmioty, natomiast zagrożeń takich nie wykazano na stanowiskach: nauczyciela praktycznej nauki zawodu w szklarniach i w polu oraz nauczyciela wychowania fizycznego oraz kucharza i pomocy kuchennej, gdzie ryzyko występowania tego typu zagrożeń było znacznie większe.

Nieuzasadnione z kolei było wykazanie na stanowisku nauczyciela – bibliotekarza zagrożenia jakim jest „obciążenie fizyczne dynamiczne”.

Główną przyczyną stwierdzonych nieprawidłowości była niewystarczająca współpraca specjalisty ds. bhp z pozostałymi członkami zespołu dokonującego oceny, szczególnie w zakresie doradztwa dotyczącego stosowania przepisów w tym zakresie, spowodowana, jak wyjaśnił wymieniony: „ (…) działaniem pod presją czasu”.

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego zawierała wykazy osób zatrudnionych na danych stanowiskach pracy oraz potwierdzenia pracowników dotyczące zapoznania z ryzykiem występującym oraz sposobami ochrony przed zagrożeniami.

4. Badania i pomiary czynników szkodliwych

Przeprowadzona w styczniu bieżącego roku kontrola PIS wykazała konieczność przeprowadzenia badań i pomiarów w zakresie drgań mechanicznych i hałasu, na stanowisku pracy: „pracownik produkcji roślinnej, instruktor nauki jazdy – nauczyciel zawodu”.  Przeprowadzone badania i pomiary wykazały, że:

1. poziom ekspozycji na hałas w odniesieniu do 8 – godzinnego dnia   pracy na zbadanym stanowisku nie przekraczał dopuszczalnej wartości. Krotność Najwyższego Dopuszczalnego Natężenia (zw. dalej NDN) wyniosła poniżej 0,1,
2. poziom ekspozycji na drgania mechaniczne przy 30 minutach i krócej działaniu drgań na organizm człowieka nie przekraczał wartości dopuszczalnej i wyniósł 0,3 NDN; przy 8 – godzinnym działaniu drgań na organizm człowieka wyniósł 0,5 NDN.

Po uzyskaniu wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych pracodawca nie dopełnił obowiązku dotyczącego założenia i prowadzenia dokumentacji z tego zakresu do czego zobowiązywał zapis § 18 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, wg którego pracodawca prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy, którego wzór jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia.Pracodawca wpisuje na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów (…).

Przyczyną nieprawidłowości była zła współpraca specjalisty ds. bhp z Dyrektorem CEO w zakresie doradztwa dotyczącego stosowania przepisów.

Pracownik  narażony na oddziaływanie czynników szkodliwych został poinformowany przez pracodawcę o wynikach badań i pomiarów.

5. Szkolenia w dziedzinie bhp

Kontrolą objęto szkolenia w dziedzinie bhp: pracodawcy, pracowników zatrudnionych po 01.01.2014 r., osób kierujących pracownikami oraz osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,  ogółem  57% stanu osobowego jednostki.

W toku kontroli ustalono, że wstępne szkolenia stanowiskowe w dziedzinie bhp przeprowadzali: pracodawca, nauczyciel zawodu posiadający uprawnienia służby bhp  oraz reprezentant zewnętrznej firmy zajmującej się szkoleniami.

Prowadzenie wstępnych szkoleń stanowiskowych przez firmę zewnętrzną oraz przez ww. nauczyciela było sprzeczne z postanowieniami § 11 ust. 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Przyczyną uchybienia była niewystarczająca znajomość ww. przepisu ze osoby odpowiedzialnej za sprawy osobowe w jednostce.

W dniu kontroli zarówno pracodawca, jak i pracownicy posiadali aktualne szkolenia.

6. Służba bhp

W okresie objętym kontrolą zadania służby bhp w CEO, na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej pomiędzy CEO a ZCEMiP wykonywał specjalista ds. bhp.

Kontrola wykazała, że wskazane w wystąpieniu uchybienia i nieprawidłowości wynikały w dużej mierze z niewłaściwego wykonywania zadań przez służbę bhp, szczególnie w zakresie doradztwa dotyczącego stosowania przepisów i zasad bhp. Specjalista ds. bhp nie wskazywał Dyrektorowi CEO na konieczność: aktualizacji oceny ryzyka zawodowego w zakresie czynników chemicznych i biologicznych, na konieczność przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy, które to obowiązki  zostały wykonane dopiero po wydaniu decyzji przez PIS.

Powyższe świadczyło  o niewłaściwej realizacji przez służbę bhp zapisów § 2 ust. 1 pkt 2, 13, 14, 15 i 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego  do zakresu działania służby bhp należybieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń; doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą; doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej; współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami.

Specjalista ds. bhp nie przedstawił ponadto pracodawcy analizy stanu bhp za 2015 r., a wg § 2 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia do zakresu działania służby bhp należy: sporządzanie

i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, co również świadczyło o nierzetelnym wykonywaniu zadań.

7. Nadzór nad warunkami pracy

Kontrole w obszarze nadzoru nad warunkami pracy (od 01.01.2014 r. do dnia kontroli) przeprowadzała Państwowa Inspekcja Sanitarna. Dyrektor CEO bezzwłocznie wykonywała obowiązki wynikające z decyzji inspekcji sanitarnej oraz informowała na bieżąco o wykonaniu obowiązków.

8. Użytkowanie maszyn

Na wyposażeniu jednostki znajdowały się maszyny wykorzystywane do utrzymania czystości na terenie obiektów, do wykonywania prac konserwatorskich, do przygotowywania posiłków oraz maszyny wykorzystywane przy nawożeniu i ochronie roślin. W dniu kontroli osoba posiadająca uprawnienia elektryczne w zakresie dozoru dokonała przeglądu maszyn pod kątem spełniania przez te maszyny minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Kontrola nie dotyczyła ciągnika i traktora, które  podlegały odrębnym przepisom.

Po dokonaniu i oceny wycofano z eksploatacji: szlifierkę kątową, wiertarkę udarową, wyrzynarkę oraz elektryczną wiertarkę ręczną.

Pracownikom, do stałego korzystania, udostępniono instrukcje ogólne i stanowiskowe dotyczące bezpiecznego użytkowania maszyn. Po przeprowadzonej w styczniu 2016 r.  kontroli PIS opracowano instrukcje ogólne i stanowiskowe z zakresu  bhp dla pracowników zatrudnionych przy pracach polowych.

9. Czynniki chemiczne

Niebezpieczne, bądź stwarzające zagrożenie mieszaniny chemiczne stosowane były przez pracowników: do utrzymania czystości na terenie obiektów i wokół obiektów; do prac konserwacyjnych; do prac związanych z produkcją roślinną i utrzymaniem zieleni oraz do dezynfekcji w kuchni szkolnej.

Prace w kontakcie z mieszaninami wykonywały osoby zatrudnione na stanowiskach robotniczych (pracownicy do prac lekkich i prac ciężkich, konserwator, kucharz i pomoce kuchenne, ogrodnik, pomoce nauczyciela, kierowca). 

Nie stwierdzono nieprawidłowości związanych ze stosowaniem szkodliwych mieszanin chemicznych bądź mieszanin stwarzających zagrożenie.

Pracodawca posiadał aktualny spis i karty charakterystyki mieszanin stosowanych do nawożenia i ochrony roślin oraz odrębnie  spis i karty charakterystyki pozostałych mieszanin, wykorzystywanych przez osoby zatrudnione na stanowiskach robotniczych. Pracownicy byli zapoznani z ww. kartami.

W toku kontroli ustalono, że poziom i czas ekspozycji pracownika na działanie szkodliwych czynników chemicznych,  wykorzystywanych  do nawożenia i ochrony roślin nie wymagał podejmowania dodatkowych działań ze strony pracodawcy, w tym przeprowadzania badań i pomiarów tych czynników. Na potrzebę wykonania ww. badań i pomiarów nie wskazywała również PIS, w toku prowadzonej w styczniu 2016 r. kontroli.

10. Badania profilaktyczne

Badania z zakresu profilaktycznej ochrony zdrowia nad pracownikami  CEO wykonywane były na podstawie umów zawieranych z jednostką służby zdrowia uprawnioną do wykonywania tego typu badań.

Kontrolą objęto wstępne i okresowe badania profilaktyczne osób pracujących w dniu kontroli, ogółem 44% stanu osobowego jednostki.  Nie stwierdzono uchybień w badanym zakresie. W dniu kontroli wszyscy pracownicy mieli aktualne badania.

 III. Uwagi i zalecenia

Prezydent Miasta Szczecin zalecił Dyrektorowi CEO:

1. Założenie książki obiektu budowlanego dla budynku „wiaty”.
2. Uzupełnienie w książkach obiektów budowlanych wymaganych wpisów i prowadzenie ich bieżąco.
3. Przeprowadzanie, w wymaganych terminach, kontroli instalacji elektrycznej w budynkach mieszkalnych.
4. Dokonanie przeglądu kotłów opalanych gazem pod kątem ich stanu  technicznego, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości do potrzeb użytkowych.
5. Wydanie uprawnionym pracownikom należnej odzieży i obuwia roboczego, bądź zweryfikowanie tabeli przydziału pod kątem czasookresów użytkowania poszczególnych przedmiotów.
6. Ponowne zweryfikowanie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego pod kątem nieprawidłowości wskazanych w wystąpieniu oraz usunięcie tych nieprawidłowości i uchybień.
7. Założenie i prowadzenie na bieżąco rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy oraz kart badań i pomiarów.
8. Prowadzenie wstępnych szkoleń stanowiskowych w dziedzinie bhp przez pracodawcę lub osoby kierujące pracownikami, posiadające przeszkolenie z zakresu metod prowadzenia instruktażu.
9. Egzekwowanie od specjalisty ds. bhp obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie tej służb, a w razie niemożności egzekucji zgłaszanie trudności Dyrektorowi ZCEMiP, któremu podlega specjalista.