Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2005 roku

        W drugim kwartale 2005 r. Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miejskiego w Szczecinie przeprowadził kontrolę w Ognisku Baletowym w Szczecinie, zwanym dalej Ogniskiem. Kontroli poddano przestrzeganie wybranych przepisów prawa pracy, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji zadań i obowiązków służby bhp.

        Dyrektor Wydziału Edukacji Sportu i Turystyki pismem znak WESiT–II-BN/0717-3/00 z dnia 10-10-2000 r. poinformował wszystkich dyrektorów szkół i placówek, że z dniem 30-09-2000 r. „koordynację spraw bhp, na rzecz szkół i placówek oświatowych Miasta Szczecina, prowadzić będzie Zachodniopomorskie Centrum Edukacyjne w Szczecinie”, a w 2001 r. pismem WOś-IV/EFR/4330/41/2001 z dnia 18-05-2001 r. i następnie pismem WOiKF-III/EFR/4330/163/2003 z dnia 21-08-2003 r. nałożył na Ognisko obowiązek zawarcia umowy o wykonywanie zadań służby bhp z Zachodniopomorskim Centrum Edukacyjnym w Szczecinie. Zajmował się tym Ośrodek BHP przy ZCE na podstawie odnawianych corocznie umów zlecenia.

        W toku kontroli stwierdzono, że zadania określone w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 02 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109 poz. 704 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp, określone w następujących punktach: pkt. 4 – udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy; pkt. 5 – udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji zakładu pracy; pkt. 6 – udział w przekazywaniu nowobudowanych obiektów; pkt. 20 – współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy i związkami zawodowymi; pkt. 21 –uczestniczenie w pracach komisji ds. bhp; pkt. 22 – inicjowanie, rozwijanie form popularyzacji bhp nie były realizowane, gdyż nie dotyczyły służby bhp w Ognisku. Pozostałe punkty § 2 ust. 1 rozporządzenia realizowane były na ogół prawidłowo, choć stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości, z których większość usunięto w czasie trwania kontroli, opisane poniżej.

        W Ognisku Baletowym nie było dokumentów potwierdzających przeprowadzanie kontroli warunków pracy i okresowych, rocznych analiz stanu bhp wynikających z zapisów § 2 ust. 1 pkt. 1÷3 rozporządzenia w sprawie służby bhp.

        W Ognisku nie było wewnętrznego aktu prawnego regulującego zasady przydziału pracownikom okularów korygujących wzrok według zapisu § 8 pkt. 2 rozporządzenia MPiPS z dnia 01 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. z 1998 r. nr 148 poz. 973), wg którego pracodawca był zobowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli wynik badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykazał potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Nie było też wniosków dotyczących bhp i wymagań ergonomii na stanowiskach wyposażonych w komputery wymaganych zapisem § 5. ust. 1. ww. rozporządzenia, wg którego pracodawca obowiązany był do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy.

        W Ognisku znajdowała się szczegółowa instrukcja bezpiecznej pracy na wysokości z użyciem drabin przenośnych oraz instrukcja bhp przy wieszaniu firan i myciu okien, nie było natomiast instrukcji eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, w tym sieci elektroenergetycznych, urządzeń oświetlenia elektrycznego wymaganej zapisem § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. z 1999 r. nr 80 poz. 912), wg którego urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji. Obowiązek opracowania i udostępniania aktualnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy określał art. 237⁴ kp § 2 ustawy kodeks pracy (jt. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) oraz zapis § 41 ust. 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (j.t. Dz. U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650), a w § 41 ust. 2 ww. rozporządzenia określono treść zawartych informacji.

        W toku kontroli stwierdzono, że przedstawiona ocena ryzyka zawodowego dla różnych stanowisk pracy, była niekompletna i stanowiła, co najwyżej materiał wyjściowy do właściwego opracowania. Dokument sporządził samodzielnie pracownik służby bhp, bowiem nie powołano zespołu ds. oceny ryzyka zawodowego, co było niezgodne z wymogiem określonym w pkt. 6 PN-N-18002 „Systemy zarządzania bhp. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”, wg którego ocenę ryzyka przeprowadzał zespół w skład, którego wchodzić miał m.in. pracodawca i wyznaczeni pracownicy, którzy znali i rozumieli zasady oceny ryzyka zawodowego oraz potrafili formułować propozycje działań korygujących. W Ognisku wymagane było opracowanie oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe, na stanowiskach merytorycznych i stanowiskach obsługi. Tym samym nie został realizowany zapis art. 226 kp stanowiący, że na pracodawcy spoczywał obowiązek ocenienia i udokumentowania ryzyka zawodowego oraz poinformowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami oraz niezgodne z postanowieniem zapisu § 39 ust. 1 rozporządzenia MPiPS w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wg którego pracodawca był obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko na stanowiskach pracy.

        Podczas kontroli przedstawionej dokumentacji powypadkowej dotyczącej zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową ZUS, jakim był wypadek przy pracy nauczycielki tańca, tj. Protokołu Nr 001/2005 oraz protokołów z przesłuchań poszkodowanej i świadka stwierdzono brak pozostałych dokumentów, wymaganych podczas kierowania poszkodowanej do lekarza orzecznika przy ZUS. Nie było: wniosku poszkodowanej skierowanego do pracodawcy o skierowanie do lekarza orzecznika przy ZUS celem orzeczenia procentowego uszczerbku na zdrowiu i wypłacenie przysługującego odszkodowania, wymaganego zapisem § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. Nr 234 poz. 1974) stanowiącego, że: „Wniosek o jednorazowe odszkodowanie (...) do płatnika składek składa ubezpieczony (...)”, oraz pisma przewodniego do ZUS wraz z załącznikami (kserokopia umowy o pracę, kserokopię RMUA za miesiąc, w którym miał miejsce wypadek i RCA – deklaracja rozliczeniowa ubezpieczonego przebywającego na zwolnieniu lekarskim) wymaganych przez ZUS przy kierowaniu dokumentacji powypadkowej do lekarza orzecznika, a także Statystycznej Karty wypadku przy pracy.

Było to wymagane zapisem § 3 ww. rozporządzenia MPiPS w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu (...), stanowiącym, że: „Płatnik składek, po zakończeniu leczenia i rehabilitacji przez ubezpieczonego, przekazuje wniosek wraz ze skompletowaną dokumentacją (...) terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w celu skierowania ubezpieczonego na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika Zakładu”. Obowiązek sporządzenia Statystycznej karty wypadku przy pracy wynikał z zapisu § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 269 poz. 2672) stanowiącego, że „Statystyczną kartę sporządza się na podstawie zatwierdzonego protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (...), w którym stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy (...). Termin sporządzenia karty wnikał z zapisu § 3 ust. 2 stanowiącego, że: „Część I statystycznej karty sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy (...)”

Terminy przekazania części I i II karty statystycznej do terenowo właściwego urzędu statystycznego określały zapisy § 4 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia, wg których jeden egzemplarz statystycznej karty (część I) pracodawca winien przekazać do urzędu statystycznego (...) w terminie do 15. dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy (...), a wypełnioną część II nie później niż z upływem 6 m-cy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego.

Do czasu zakończenia kontroli wszystkie te nieprawidłowości zostały usunięte lub skorygowane; przekazano kompletną dokumentację do ZUS i do Urzędu Statystycznego, co potwierdzały datowniki ww. instytucji przystawione na kopiach dokumentów.

        Ustalono ponadto, że w Ognisku nie prowadzono, na bieżąco, rejestru wypadków w pracy, w drodze do/z pracy, ani rejestru chorób zawodowych wymaganych zapisami: art. 234 § 3 i art. 235 § 4 ustawy kodeks pracy, wg których pracodawca obowiązany był prowadzić rejestry wypadków przy pracy i chorób zawodowych, § 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 115 poz. 744 ze zm.), wg którego pracodawca miał prowadzić rejestr wypadków na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych zawierający: imię i nazwisko poszkodowanego, miejsce i datę wypadku, informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego, datę sporządzenia protokołu powypadkowego, stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, krótki opis okoliczności wypadku, datę przekazania wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz inne okoliczności wypadku (...)” oraz § 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62 poz. 286 ze zm.), wg którego pracodawca obowiązany był prowadzić dokumentację dotyczącą podejrzeń o choroby zawodowe, chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz wypadków w drodze do pracy i z pracy, a także świadczeń związanych z tymi chorobami i wypadkami.

        W toku kontroli prawidłowości prowadzenia szkoleń z zakresu bhp stwierdzono, że w Ognisku nie było opracowanych zasad prowadzenia szkoleń, co było niezgodne z zapisem § 15 ust. 3 rozporządzenia MPiPS z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62 poz. 285), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie szkoleń, wg którego pracodawca winien określić częstotliwość i czas trwania przeprowadzenia szkoleń. Nie przeprowadzono szkoleń stanowiskowych 15. (71% zatrudnionych) pracowników administracyjno-biurowych, zgodnie z zapisem § 11 ust. 5 rozporządzenia w sprawie szkoleń, wg którego instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami, wyznaczona przez pracodawcę, posiadająca odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolona w zakresie prowadzenia instruktażu. Poza tym wymaganych szkoleń podstawowych z zakresu bhp nie posiadało 6. pracowników. Stanowiło to 29% ogółu zatrudnionych i było sprzeczne z postanowieniem zapisu § 13 ust. 2, rozporządzenia w sprawie szkoleń, wg którego pracownicy nowo zatrudniani odbywają szkolenie podstawowe w okresie nie dłuższym niż 6 m-cy od rozpoczęcia pracy. Zatrudnianie pracowników bez przeszkolenia z zakresu bhp było również niezgodne z art. 237³ § 1 kodeksu pracy, wg którego nie wolno było dopuścić do pracy pracownika, jeżeli nie posiadał m.in. dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

        Do czasu zakończenia kontroli dostarczono do WKiAW UM dokument zatytułowany „Zasady prowadzenia szkoleń w dziedzinie bhp oraz bhp w Ognisku Baletowym”.
Było to opracowanie uwzględniające wymogi nowego rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180 poz. 1860) wchodzącego w życie z dniem 1 lipca 2005 r.

        W odniesieniu do wszystkich pracowników Ogniska stwierdzono nieprawidłowości związane z kierowaniem na badania profilaktyczne. Badania profilaktyczne pracowników Ogniska prowadzone były w Szpitalu Miejskim im. Św. Karola Boromeusza na podstawie Umowy nr 231/U/2004 zawartej w dniu 01-08-2003 r. Na podstawie przedłożonych zaświadczeń o odbyciu badań profilaktycznych przez wszystkich zatrudnionych w Ognisku ustalono, że 5. pracowników posiadało nieaktualne zaświadczenia  braku przeciwwskazań do zatrudnienia. Stanowiło to 24% ogółu zatrudnionych. Ponadto 4. pracowników, czyli 20% zatrudnionych, nie posiadało żadnych zaświadczeń o braku przeciwwskazań do zatrudnienia, co stanowiło naruszenie zapisu art. 229 § 4 ustawy kodeks pracy, wg którego pracodawca nie mógł dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, a wg zapisu § 4 pkt. 1 rozporządzenia MZiOS w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy, wg którego badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.

        Stwierdzono również, że we wszystkich 10. przypadkach badań okresowych, którym poddano nauczycieli Ogniska w Szpitalu Miejskim, częstotliwość była niezgodna z zapisem § 2 ust. 1 rozporządzenia MZiOS w sprawie przeprowadzania badań lekarskich, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy. Polegało to na tym, że pracownikom wskazano termin następnych, odpłatnych badań za 3 lata w 3. przypadkach, w 6. przypadkach za 2 lata i w 1. przypadku za 1 rok, co było niezgodne z zapisem § 2 ww. rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, wg którego zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określały wskazówki metodyczne sprecyzowane w Załączniku nr 1 do rozporządzenia. Z zapisu pkt. V. 8 tabeli ww. Załącznika nr 1 wynikało, że przy wykonywaniu pracy wymagającej stałego i długotrwałego wysiłku głosowego (nauczyciele) badania należało przeprowadzać co 5 lat, a wg pkt. VI – przy pracy bez określonego czynnika narażenia (pracownicy obsługi) badania wykonuje się co 5 lat. Wyjątek mogły stanowić uzasadnione przypadki.

        Nie ustalono częstotliwości badań profilaktycznych w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych (obsługi) z powodu braku danych, gdyż żaden z pracowników tej grupy nie był skierowany na badania do Szpitala Miejskiego.

Niezgodność dotycząca zbyt dużej częstotliwości prowadzonych badań okresowych zaistniała z niewłaściwej interpretacji rozporządzenia, przez lekarzy przeprowadza-jących badania profilaktyczne, czyli pracowników Szpitala Miejskiego.

        Ustalono także, iż przedłożone zasady przydziału, gospodarowania i ewiden-cjonowania odzieży roboczej i środków ochron indywidualnych nie były zgodne z aktualnym stanem prawnym wynikającym z zapisów określonych w art. 237⁶÷⁹ kp, oraz szczegółowymi zasadami przydzielania środków ochron indywidualnych określonymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (j.t. Dz. U. z 2003 r. Nr 169 poz. 1650). Zasady te wymagane były zapisem art. 104¹ §1 pkt. 1 kp, wg którego regulamin pracy winien ustalać m.in. wyposażenie pracowników w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej.

        W toku kontroli stwierdzono ponadto, że Ognisko Baletowe posiadało Zaświadczenie z dnia 25-01-2005 r. w którym zapisano, że: „na podstawie złożonego wniosku, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej o nazwie: Państwowe Ognisko Baletowe” (...) otrzymała numer identyfikacyjny Regon: 00028274. (...) Rodzaj przeważającej działalności: wg PKD – 9272Z działalność rekreacyjna pozostała, gdzie indziej nie sklasyfikowana”

Według Krajowego Rejestru Urzędowych Podmiotów Gospodarki Narodowej Głównego Urzędu Statystycznego prowadzonego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń, oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej (Dz. U. 69 poz. 763 ze zm.) podany numer PKD obejmuje:

„92.72.Z Działalność rekreacyjna pozostała, gdzie indziej niesklasyfikowana. Podklasa ta obejmuje wszystkie rodzaje działalności związane z rekreacją, niesklasyfikowane gdzie indziej: działalność parków rekreacyjnych i plaż, włączając wynajmowanie takich urządzeń jak: domki i kabiny plażowe, krzesła, leżaki, kosze plażowe, natryski itp., -transport rekreacyjny, taki jak: jazda na rowerze, rekreacyjna jazda konno itp., działalność związaną z organizowaniem obsady aktorskiej do filmów, programów telewizyjnych, sztuk teatralnych, eksploatację gier wideo na monety.(...)”

 

W związku z ww. nieprawidłowościami Prezydent Miasta Szczecina zalecił Dyrektorowi Ogniska:

 

1)     Sporządzać coroczne okresowe analizy stanu bhp potwierdzane protokołami,

2)     Opracować i wdrożyć zasady przydzielania pracownikom zatrudnionym na stanowiskach wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe okularów korygujących wzrok,

3)     Opracować instrukcje eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych oraz urządzeń oświetlenia elektrycznego,

4)     Poddać szkoleniom z zakresu bhp wszystkich pracowników nie posiadających aktualnych zaświadczeń o ich ukończeniu.

5)     Ocenić i udokumentować ryzyko zawodowe na stanowiskach administracyjno biurowych wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe, pracowników merytorycznych oraz pracowników obsługi. Ze sporządzoną oceną oraz działaniami profilaktycznymi zapoznać pracowników Ogniska.

6)     Sporządzać i prowadzić dokumentację dotyczącą zdarzeń objętych ochrona ubezpieczeniową ZUS aż do zakończenia spraw odszkodowawczych w ZUS.

7)     Prowadzić na bieżąco rejestry wypadków przy pracy, w drodze do/z pracy oraz chorób zawodowych.

8)     Skierować na wymagane szkolenie z zakresu bhp wszystkich pracowników nie posiadających zaświadczeń o ich odbyciu.

9)     Wszystkich pracowników nie posiadających zaświadczeń o braku przeciwwskazań do zatrudnienia na stanowisku skierować na badania profilaktyczne.

10) Zakwestionować na piśmie częstotliwość prowadzonych badań profilaktycznych okresowych przez Szpital Miejski. Odpowiedź przekazać do WKiAW UM Szczecin.

11)  Opracować znowelizowane zasady przydziału odzieży roboczej i obuwia oraz środków ochron indywidualnych.