Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2004 roku

        W okresie od dnia 25 października do 12 listopada 2004 r. Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miejskiego w Szczecinie przeprowadził kontrolę przestrzegania wybranych przepisów prawa pracy zawartych w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej kodeksem pracy lub kp, w tym m.in. z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, realizacji zadań pokontrolnych wydanych po kontrolach przeprowadzanych przez organy kontroli zewnętrznej (PIP, Sanepid) oraz realizację zadań służby bhp w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Szkół Wyższych w Szczecinie – zwanym dalej SP ZOZ SW. W wystąpieniu pokontrolnym z dnia 10-12-2004 r. dokonano oceny realizacji przez pracodawcę ww. zadań. Nie stwierdzono rażących nieprawidłowości, a uwagi kontroli dotyczyły następujących, opisanych poniżej zagadnień.
        Kontrola wykazała, że w SP ZOZ SW nie prowadzono na bieżąco Książki kontroli zewnętrznych i inspekcji prowadzonych przez organy kontrolne. W założonej w 1964 r. Książce kontroli Nr 34 ostatni wpis dokonany był w dniu 08-11-1999 r. Była to kontrola pionu pediatrycznego, punktu szczepień i pielęgniarki środowiskowej przeprowadzona przez pracownika Zachodniopomorskiej Regionalnej Kasy Chorych. W księdze nie było wpisów dotyczących kontroli przeprowadzanych przez inne organy kontroli zewnętrznych po 1999 r. np. przez inspektorów pracy PIP lub inspektorów sanitarnych, inspektorów farmaceutycznych i in., odbycie których potwierdzały pozostawione dokumenty pokontrolne opisane w protokole kontroli znak WKiAW/II/PD/0914/88/2004. Było to niezgodne z postanowieniem określonym w § 2 Załącznika Nr 1 do Zarządzenia Nr 399/2003 Prezydenta Miasta Szczecina z dnia 10 lipca 2003 r. (oraz z wcześniejszymi uregulowaniami w Zarządzeniach Nr 95/2000 z dnia 09-05-2000 r. i Nr 239/2001 r. z dnia 17-10-2001 r.) w sprawie zasad i trybu prowadzenia kontroli stanowiącym, że przed rozpoczęciem czynności kontrolnych kontrolujący dokonuje każdorazowo adnotacji w księdze ewidencji kontroli prowadzonej przez jednostkę kontrolowaną. Protokoły pokontrolne organów zewnętrznych nie były przekazywane do Prezydenta Miasta Szczecina, co wymagane było zapisem § 11 i 12 ww. zarządzenia, wg którego: “kierownicy kontrolowanych jednostek obowiązani są poinformować Prezydenta Miasta Szczecina – za pośrednictwem Dyrektora Wydziału Kontroli i Audytu Wewnętrznego o wszczęciu kontroli i jej zakresie” oraz “dostarczyć kopie dokumentacji kontroli”.
        Ponadto przedłożony Regulamin pracy SP ZOZ SW nie zawierał załączników (lub innych wewnętrznych aktów prawnych) precyzujących zmiany legislacyjne związane z nowelizacją kodeksu pracy, w tym dni wolnych od pracy, wymiaru urlopów, innych praw i obowiązków pracodawcy oraz pracowników, wymienionych w art. 104¹ kp stanowiącym katalog ustaleń, które winny być zawarte w regulaminie. Pracodawca nie udostępnił też pracownikom tekstu przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu zgodnie z art. 94 ust. 2b) sprecyzowanych w art. 18^3a § 1÷6 kp oraz uprawnień związanych z rodzicielstwem zapisanych w dz. VIII znowelizowanego kodeksu pracy. 
        Wątpliwości kontrolującej rodził również fakt zatrudniania, na podstawie umów zlecenia lub umów kontraktowych, na stanowiskach takich jak: palacz, rejestratorka, pracownik laboratorium analitycznego, pielęgniarka i in., dla których wyznaczono czas pracy w pełnym wymiarze na wyznaczonych stanowiskach w przychodniach, bowiem wg zapisu art. 22 § 1 kodeksu pracy “przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.” 
        Wg art. 22 § 1² kp nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w art. 22 § 1 i stanowi to wykroczenie przeciwko prawom pracownika sprecyzowane w art. 281 pkt. 1 kp stanowiącym, że “kto (…) zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 powinna być zawarta umowa o pracę podlega karze grzywny”. Zawarcie umowy o pracę było istotnym czynnikiem dla pracownika wykonującego prace w szczególnym charakterze, bowiem dawało to uprawnienia określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego (...) dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43 ze zm.). Zgodnie z wykazem stanowisk pracy, sprecyzowanym w Załączniku Nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. pracownicy na stanowiskach takich jak m.in.: palacz, technik dentystyczny, lekarz stomatolog, fizykoterapeuta narażony na działanie promieniowania jonizującego w zakresie od 0,1 do 300 000 MHz, prawo takie posiadali, a obecnie zatrudniani na podstawie umów cywilnoprawnych (kontrakty lub umowy zlecenia) uprawnienie to utracili.
        Ponadto do tej pory w SP ZOZ SW wypłacane były pracownikom świadczenia finansowe z tytułu wykonywania pracy w warunkach uciążliwych (praca na stanowiskach wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe), tj. dodatki pieniężne w wysokości 5 % najniższego wynagrodzenia, na podstawie zapisu zawartego w art. 29 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy. Zapis w PUZP nie uwzględniał postanowień zapisanych w § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 1997 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów państwowych. (Dz. U. z 1997 r. Nr 37 poz. 227) stanowiącym, że “Pracownikowi, który do dnia 31 marca 1997 r. otrzymywał dodatek (...) za pracę przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych (...) kwotę tego dodatku włącza się do wynagrodzenia zasadniczego.” 
        Stwierdzono również, że dla obiektu SP ZOZ SW nie założono i nie prowadzono książki obiektu budowlanego. Przedłożona kontrolującej Książka obiektu budowlanego nr 97 (wg nieaktualnego wzoru Pu-Pb-50) wystawiona z datą 01-01-1997 r. nie była prowadzona na bieżąco. Nie było wyznaczonej osoby dokonującej w niej wpisów w imieniu zarządcy. Było to sprzeczne z zapisem art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 07-07-1994 r. prawo budowlane (t.j. Dz. U z 2003 r. nr 80 poz. 718 ze zm.), wg którego zarządca był obowiązany prowadzić książkę obiektu budowlanego wraz z zapisami przeprowadzanych badań i kontroli stanu technicznego. Obowiązek prowadzenia i wzór książki obiektu wynikał z zapisu § 6 ust. 3. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz. U. z 2003 r. nr 120 poz. 1134), wg którego wpisy winien dokonywać zarządca obiektu.
        Nie było też protokołu badań i pomiarów instalacji piorunochronnej zainstalowanej na dachu budynku, co było wymagane zapisem art. 62. ust. 1. pkt. 2. ustawy z dnia
7 lipca 1994 r. prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2003 r. nr 207 poz. 2016 ze zm.) stanowiącym, że w obiekcie budowlanym należy przeprowadzać (...) okresową kontrolę, co najmniej raz na 5 lat, polegającą na sprawdzeniu stanu technicznego (...) i badaniu instalacji piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów. 
        Podczas oględzin przeprowadzonych w Przychodni Uniwersytetu Szczecińskiego stwierdzono, że we wszystkich gabinetach zabiegowych i pomieszczeniach socjalnych pielęgniarek płytki podłogowe z pcv oraz listwy przypodłogowe posiadały liczne odspojenia i ubytki. Kwalifikowały się do wymiany. Stara, drewniana stolarka okienna nie zapewniała izolacji przed zmiennymi warunkami atmosferycznymi: była wypaczona, nie posiadała nawietrzaków. Przy umywalkach i zlewozmywakach ściany pomieszczeń nie były wyłożone, do wymaganej wysokości 1,60 m, płytkami z materiałów ceramicznych. Na ścianach i na suficie widoczne były liczne, duże zacieki z instalacji wodnokanalizacyjnej. Tylko w ciągach komunikacyjnych nowa wykładzina podłogowa była w stanie dobrym: gładka, trwała zmywalna i nienasiąkliwa. Pomieszczenia nie spełniały wymogów ogólnych określonych w Załączniku nr 1 do rozporządzenia MZiOS z dnia 21 września 1992 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1992 r. Nr 74 poz. 366 ze zm.)
        W toku kontroli realizacji zadań służby bhp stwierdzono, że zadania określone w § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 02 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109 poz. 704), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp, realizowane były na ogół prawidłowo, choć stwierdzono kilka uchybień. I tak np. w SPZOZSW nie było opracowanej instrukcji eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, w tym sieci elektroenergetycznych, urządzeń oświetlenia elektrycznego i kotłów wodnych wymaganej zapisem § 8 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. z 1999 r. nr 80 poz. 912), wg którego urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji. Obowiązek opracowania i udostępniania aktualnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy określał art. 237⁴ § 2 kodeksu pracy oraz zapis § 41 pkt. 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (j.t. Dz. U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650), a w § 41 pkt. 2 ww. rozporządzenia określono treść zawartych informacji. 
        Ponadto dokumentacja oceny ryzyka zawodowego na różnych stanowiskach pracy opracowana była samodzielnie przez specjalistę ds. bhp, a nie przez powołany zespołu ds. oceny ryzyka zawodowego, co nie spełniało wymogu określonego w pkt. 6 PN-N-18002, wg którego ocenę ryzyka przeprowadzał zespół w skład, którego wchodzić miał m.in. pracodawca i wyznaczeni pracownicy, którzy znali i rozumieli zasady oceny ryzyka zawodowego oraz potrafili formułować propozycje działań korygujących.
        Nie było też wewnętrznego aktu prawnego regulującego zasady przydzielania, pracownikom zatrudnionym na stanowiskach wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe, okularów korygujących wzrok. Obowiązek przydzielania pracownikom takich okularów wynikał z zapisu § 8 pkt. 2 rozporządzenia MPiPS z dnia 01 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. z 1998 r. nr 148 poz. 973), wg którego pracodawca był zobowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli wynik badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykazał potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
        W SP ZOZ SW nie było i nie prowadzono rejestru wypadków w drodze do/z pracy, ani rejestru chorób zawodowych, choć obowiązek prowadzenia rejestrów zachorowań i podejrzeń o powstanie chorób zawodowych nakładał zapis art. 235 § 4 kp. Obowiązek prowadzenia całej dokumentacji dotyczącej zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową ZUS, w tym podejrzeń o choroby zawodowe, chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz wypadków w drodze do pracy i z pracy, a także świadczeń związanych z tymi chorobami i wypadkami nałożony był na pracodawcę zapisem § 7 rozporządzenia MPiPS z dnia 28-05-1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracowników (Dz. U. z 1996 r. Nr 62 poz. 286 ze zm).
        Kontrolując prawidłowość prowadzenia szkoleń z zakresu bhp stwierdzono, że w SP ZOZ SW nie było opracowanych zasad prowadzenia szkoleń, co było niezgodne z zapisem §16 rozporządzenia MPiPS z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62 poz. 285), wg którego pracodawca winien określić częstotliwość, czas trwania i termin przeprowadzenia szkoleń. Nie wyznaczono osoby przeprowadzającej szkolenia stanowiskowe, co było wymagane zapisem § 11 pkt. 5 ww. rozporzą-dzenia, wg którego instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami, wyznaczona przez pracodawcę, posiadająca odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolona w zakresie prowadzenia instruktażu. Sześciu pracowników, w tym trzech na stanowiskach administracyjno-biurowych oraz trzech pracowników medycznych nie posiadało ukończonego szkolenia podstawowego z zakresu bhp, co stanowiło 55% ogółu zatrudnionych. Było to sprzeczne z zapisem § 13 ust. 2, rozporządzenia w sprawie szkoleń, wg którego pracownicy nowo zatrudniani odbywają szkolenie podstawowe w okresie nie dłuższym niż 6 m-cy od rozpoczęcia pracy. Zatrudnianie pracowników bez przeszkolenia z zakresu bhp było niezgodne z art. 237³ § 1 kodeksu pracy, wg którego nie wolno było dopuścić do pracy pracownika, jeżeli nie posiadał m.in. dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
        Nie stwierdzono nieprawidłowości w realizacji obowiązku prowadzenia badań lekarskich: W czasie trwania kontroli wszyscy zatrudnieni pracownicy SP ZOZ SW posiadali aktualne zaświadczenia o braku przeciwwskazań do zatrudnienia, zgodnie z art. 229 § 4 kp, wg którego pracodawca nie mógł dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

W związku z ww. uchybieniami Prezydent Miasta Szczecina zalecił Kierownikowi SP ZOZ SW, aby:

1. zasady prowadzenia szkoleń z zakresu bhp,
2. zasady refundacji zakupu okularów korygujących wzrok na stanowiskach wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe,
3. procedury oceny ryzyka zawodowego.

    4.    Zatrudniał pracowników zgodnie z wymogami kodeksu pracy.

    7.    Opracował i udostępnił instrukcje eksploatacji instalacji i urządzeń energetycznych.