Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2004 roku

W okresie od 24-02-2004 r. do 23-03-2004 r. Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miejskiego w Szczecinie przeprowadził kontrolę przestrzegania, w Miejskim Zakładzie Komunikacyjnym w Szczecinie, wybranych przepisów prawa pracy wynikających z działu X ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem Pracy lub kp, ze szczególnym uwzględnieniem warunków pracy i działań prowadzonych w celu ich poprawy, a także realizacji postanowień wydanych  w nakazach lub decyzjach zewnętrznych organów kontroli. Przeprowadzono też oględziny w trzech zajezdniach tramwajowych i wybranych 4. podstacjach prostownikowych. W wystąpieniu pokontrolnym z dnia 28-05-2004 r. dokonano oceny realizacji przez pracodawcę ww. przepisów, a uwagi kontroli dotyczyły następujących, opisanych poniżej zagadnień.
Podczas czynności kontrolnych stwierdzono, że występuje zagrożenie bezpieczeństwa otoczenia i bezpieczeństwa elektrotrakcyjnego, związane  z usytuowaniem linii kablowej (o napięciu 15 kV) na przęsłach ogólnie dostępnego mostu drogowego (z ul. Krzysztofa Kolumba na Wyspę Jaskółczą) mogące spowodować zagrożenie katastrofą. Występuje narażenie człowieka na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, przez porażenie prądem elektrycznym, co wg art. 160 § 1 ustawy z dnia 06 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz. U. nr 88 poz. 553 ze zm.) zagrożone jest karą pozbawienia wolności. Również 33 wykolejenia tramwajów, które miały miejsce w 2003 r. (dotychczas bez ofiar w ludziach) stanowiły zagrożenie utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pasażerów i uczestników ruchu drogowego. Było to również niezgodne z art. 70. ust. 1. ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2003 r. Nr 207 poz. 2016), wg którego właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, na którym spoczywały obowiązki w zakresie napraw zobowiązany był usunąć stwierdzone uszkodzenia, które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska, a w szczególności katastrofę budowlaną, pożar, wybuch, porażenie prądem elektrycznym. Sankcje karne określa art. 92 ust. 1 pkt. 2 prawa budowlanego: "Kto nie spełnia, określonego w art. 70 ust.1 obowiązku usunięcia stwierdzonych uszkodzeń lub uzupełnienia braków, mogących spowodować niebezpieczeństwo dla ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska, podlega karze aresztu albo karze ograniczenia wolności, albo karze grzywny."
W wyniku kontroli stwierdzono także naruszenie obowiązku pracodawcy wynikające z zapisu art. 15 kp stanowiącego, że pracodawca był obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Ustalenia kontroli potwierdzały kontrole przeprowadzone w latach 1998÷2003 przez organy kontroli zewnętrznej oraz sporządzona dokumentacja fotograficzna.
Stwierdzone uchybienia polegały m.in. na niezrealizowaniu nakazów inspektorów pracy: zapewnienia ogrzewania w halach remontowych wszystkich zajezdni - TW I, TW II i TW III (termin realizacji prolongowany od 1999 r.), zainstalowaniu świetlików dachowych umożliwiających dostęp światła naturalnego do hali naprawczej w TW II, zapewnieniu wrót wjazdowych w halach zajezdni nie posiadających zamykanych bram. Niezrealizowane były również decyzje inspektorów sanitarnych dotyczące konieczności odnowienia ścian i sufitów w wielu pomieszczeniach pracy  i pomieszczeniach higienicznosanitarnych (nie uzyskano zgody na prolongatę terminu, więc zamknięto łaźnie damską i męską).
Wymienione wyżej uchybienia wymagały finansowych nakładów inwestycyjnych. Przyczyny braku ich usunięcia leżały również po stronie organu nadzorującego. MZK od lat występował do kolejnych dyrektorów Wydziału Inżyniera Miasta i Wydziału Gospodarki Komunalnej z wnioskami do wieloletnich planów inwestycyjnych o przyznanie środków finansowych m.in. na budowę mostu kablowego, remonty: torowisk, trafostacji, systemu grzewczego, hal naprawczych i in. z uzasadnieniami, w których wskazywano zagrożenie bezpieczeństwa. Ocena stanu technicznego linii kablowej na moście drogowym była przekazana do wydziału merytorycznego w 1998 r. Odrębnymi pismami MZK występował do wiceprezydenta, członka Zarządu Miasta oraz dyrektora Wydziału Dróg i Transportu.
Kontrola nie wykazała naruszeń, dotyczących realizacji obowiązków wynikających z wybranych postanowień dz. X kodeksu pracy, (min.: art. 210 § 6,  art. 220, art. 225, 2376÷9). Stwierdzono jednak drobne uchybienia w realizacji szkoleń z zakresu bhp. Polegające na tym, że 7. pracowników, z 26 zatrudnionych na stanowiskach osób kierujących pracownikami, nie posiadało wymaganych zaświadczeń o ukończeniu szkolenia podstawowego z zakresu bhp. Pozostawało to w sprzeczności z § 13 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia w sprawie szkoleń, wg którego powinni je odbyć w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia pracy na danym stanowisku. Ponadto 3 osoby posiadały nieaktualne szkolenie okresowe. Ukończony kurs pedagogiczny lub szkolenie w zakresie metodyki prowadzenia instruktażu stanowiskowego posiadały tylko 3 osoby z 26. zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych, co było niezgodne z zapisem § 11 ust. 5 rozporządzenia w sprawie szkoleń, wg którego instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami posiadająca przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia takiego instruktażu. Z poddanych kontroli 60. zaświadczeń o ukończeniu obowiązkowych szkoleń z zakresu bhp, znajdujących się w aktach osobowych, pracowników Zajezdni Niemierzyn (TW II), na zatrudnionych ogółem 110 osób wszystkie, tj. 100% skontrolowanych, przeprowadzone było zgodnie  z postanowieniami §§ 9 i 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62 poz. 285).
W MZK opracowano i wprowadzono do stosowania szczegółowe zasady przeprowadzania badań profilaktycznych, zgodnie z postanowieniami rozporządzenia MZiOS z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników (...) do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 69 poz. 332 ze zm.). Kontrola wykazała, że z wybranych 83. pracowników, spośród ogółem 209. zatrudnionych w Zajezdni Tramwajowej Pogodno (TW I), wszyscy, tj. 100 % skontrolowanych, posiadali aktualne zaświadczenia o braku przeciwwskazań do zatrudnienia na zajmowanym stanowisku. Nowo zatrudniani pracownicy posiadali zaświadczenia lekarskie z datą wcześniejszą niż data podpisania umowy o pracę,  co było zgodne z art. 229 § 4 kp stanowiącym, że pracodawca nie mógł dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
Stwierdzono także, że zgodnie § 8 rozporządzenia MPiPS z dnia 01 grudnia 1998 r. w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998r. nr 148 poz. 973) pracodawca zapewniał pracownikom okulary korygujące wzrok, gdy wyniki badań okulistycznych prowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej potwierdzały taką potrzebę.
Kontrola ustaliła ponadto, że w MZK pracownicy byli informowani o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą. Pracodawca sukcesywnie przeprowadzał ocenę, oszacował i udokumentował ryzyko zawodowe na stanowiskach związanych z występowaniem czynników szkodliwych, niebezpiecz-nych lub w warunkach uciążliwych, co było wymagane zapisem § 39 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.  w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (j.t. Dz. U. z 2003 r.  nr 169 poz.1650), wg którego pracodawca był obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. Nie dokonano jeszcze oceny ryzyka zawodowego na pojedynczych stanowiskach pracy: robotnik warsztatowy, monter pojazdów i palacz, które są w toku opracowywania (przedstawiono m.in. sporządzone charakterystyki tych stanowisk pracy).
Kontrola przedstawionych wewnętrznych aktów prawnych, m.in. zarządzeń, okólników i instrukcji, wykazała, że redagowane one były z zachowaniem wymagań legislacyjnych tj. z określeniem podstawy prawnej oraz z zachowaniem procedury wprowadzenia do wiadomości i stosowania, co potwierdzano na piśmie. Prowadzono rejestry wydawanych wewnętrznych aktów prawnych oraz rejestry wymagane na mocy stosownych przepisów.
Pracownicy MZK zatrudnieni na stanowiskach prac szczególnych, niebezpiecznych lub wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej posiadali dokładnie sprecyzowane wymagania kwalifikacyjne, zakresy obowiązków szkolenia stanowiskowe i szczegółowe instrukcje bhp określone odrębnych przepisach szczegółowych.
Nie stwierdzono nieprawidłowości związanych z funkcjonowaniem służby bhp i komisji bhp. Na uznanie kontroli zasługiwał fakt wzorcowego, skrupulatnego i starannego realizowania i dokumentowania zadań wynikających z obowiązków służby bhp określonych szczegółowo w postanowieniach rozporządzenia w sprawie służby bhp (Dz. U. z 1996 r. nr 109 poz. 704). Opracowywane były roczne analizy stanu bhp, rzeczowe plany poprawy warunków bhp oraz inne działania nadzorujące i kreujące bezpieczne i higieniczne warunki pracy w MZK.

W związku z ww. uchybieniami Prezydent Miasta Szczecina zalecił dyrektorowi MZK, aby:

1. Zapewnił pełną realizację zarządzeń pokontrolnych organów nadzoru nad warunkami pracy (Państwowa Inspekcja Pracy, Miejski - Powiatowy Inspektorat Sanitarny).
2. Zapewnił pełną realizację wniosków z przeglądu stanowisk pracy w zakresie poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz likwidacji zagrożeń wypadkowych przedstawionych w rzeczowym planie  poprawy warunków pracy.
3. Zlikwidował zagrożenia wypadkowe przez poprawę stanu technicznego pomieszczeń pracy zakładu.
4. Dokonał oceny ryzyka zawodowego na pozostałych stanowiskach pracy.
5. Poddał szkoleniu podstawowemu osoby kierujące pracownikami nie posiadające wymaganego przeszkolenia.
6. Skierował na kurs pedagogiczny lub szkolenie dotyczące metodyki prowadzenia instruktażu stanowiskowego osoby kierujące pracownikami wyznaczone do prowadzenia instruktażu stanowiskowego.