Kontrole przeprowadzone przez WKiAW w 2004 roku

    W grudniu 2004 r. Wydział Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miejskiego w Szczecinie przeprowadził kontrolę w Powiatowym Urzędzie Pracy w Szczecinie, zwanym dalej PUP. Kontrolą objęto przestrzeganie wybranych przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), zwanej dalej kodeksem pracy lub kp, w tym m.in. z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, realizacji zadań pokontrolnych wydanych po kontrolach przestrzegania przepisów prawa pracy przeprowadzanych przez organy kontroli zewnętrznej oraz realizacji zadań służby bhp. 
    Kontrola wykazała drobne luki legislacyjne w przedłożonym Regulaminie Pracy Pracowników PUP, takie jak brak informacji o okresach wypowiedzenia umów o pracę wymaganej zapisem art. 29 § 3 kp, wg którego “pracodawca informuje pracownika na piśmie o (...) długości okresu wypowiedzenia umowy”, a także brak informacji o zakazie zatrudniania kobiet w ciąży, na stanowiskach pracy wyposażonych w komputery, w wymiarze ponad 4 godziny w ramach normatywnego czasu pracy, co było wymagane zapisem pkt. V ust. 1 pkt. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114 poz. 545 ze zm.) w związku z art. 176 kp. W regulaminie nie zapisano też obowiązku pracodawcy oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy (prace administracyjno biurowe przy komputerach) i informowania pracowników o wielkości oszacowanego ryzyka i podejmowanych środkach profilaktycz-nych wynikającego z zapisu art. 226 kodeksu pracy. Natomiast zapisany był obowiązek równego traktowania pracowników w zakresie zatrudnienia, obowiązek powstrzymania się od zachowań, których celem lub skutkiem jest naruszenie godności, poniżenie lub upokorzenie pracownika (molestowanie), w tym także molestowanie seksualne jak również obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy. Choć w § 43 regulaminu pracy znajdował się zapis: “Pracodawca przeszkoli przyjmowanego pracownika w zakresie ogólnych zasad i przepisów bhp na stanowisku, na którym pracownik został zatrudniony” to jego realizacja była niezgodna z postanowieniem § 4 ust. 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 28-05-1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bhp (Dz. U. Nr 62 poz. 285), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie szkoleń, wg którego szkolenie w dziedzinie bhp przeprowadzane jest jako wstępne i okresowe z tym, że szkolenie wstępne, wg § 8 ww. rozporządzenia, obejmuje: szkolenie wstępne ogólne (instruktaż ogólny), szkolenie wstępne na stanowisku pracy (instruktaż stanowiskowy) oraz szkolenie wstępne podstawowe. 
    W PUP nie było opracowanych i wprowadzonych do stosowania zasad i trybu prowadzenia szkoleń pracowników w dziedzinie bhp wymaganych zapisem § 16 rozporządzenia w sprawie szkoleń stanowiącego, że “Częstotliwość i czas trwania szkolenia określa pracodawca”. Skutkowało to stwierdzeniem, na podstawie kontroli rejestru szkoleń z zakresu bhp wszystkich pracowników PUP, że 12 nowo zatrudnionych osób nie zostało poddanych szkoleniom wstępnym ogólnym i stanowis-kowym (stanowiło to 16,2% ogółu zatrudnionych), a na 12 osób kierujących pracownikami 7 osób (58,3% tej grupy) nie odbyło szkoleń podstawowych, 42 osoby na stanowiskach administracyjno-biurowych (68,8% tej grupy) i 1 osoba zatrudniona na stanowisku robotniczym nie posiadały zaświadczeń o odbyciu szkolenia podstawowego. Poza tym 17 osób zostało skierowanych na szkolenie okresowe zamiast na podstawowe, co nie spełniało wymagań określonych w § 13 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szkoleń, wg którego pracownicy nowo zatrudniani odbywają szkolenie podstawowe w okresie nie dłuższym niż 6 m-cy od rozpoczęcia pracy. Osoby kierujące pracownikami i pracodawca, wg § 16 pkt. 2 rozporządzenia, powinni odbywać szkolenie okresowe nie rzadziej niż raz na 6 lat.
    W przedłożonym kontroli Regulaminie Wynagradzania Pracowników PUP zapisano, że “za czas niezdolności pracownika do pracy (...) w skutek choroby trwającej łącznie 35 dni (...) zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia”, co było sprzeczne z zapisem art. 92 § 1 pkt. 1 kodeksu pracy stanowiącym, że wynagrodzenie wypłacane jest za 33 dni niezdolności pracownika do pracy. W regulaminie nie podano też rodzaju świadczeń przysługujących z tytułu zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową ZUS, zapisanych w art. 237¹ § 1 kp stanowiącym, że pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową przysługują świadczenia z ubezpie-czenia społecznego.
    Do czasu zakończenia kontroli przełożone zostały dwa projekty wewnętrznych Zarządzeń Dyrektora PUP: jedno w sprawie uzupełnienia treści regulaminu pracy i drugie w sprawie uściślenia zapisów regulaminu wynagradzania pracowników PUP wyczerpujące korektę ww. nieścisłości.
    Podczas trwania kontroli przeprowadzono oględziny pomieszczeń pracy PUP i stwierdzono, że wyposażenie wszystkich pomieszczeń spełniało wymagania wynikające z rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. Nr 169 poz. 1650). Obiektem budowlanym zarządzało Gospodarstwo Pomocnicze Administracji Mienia Urzędu Miejskiego. Nie stwierdzono nieprawidłowości związanych z wykonywaniem badań i pomiarów nałożonych na zarządcę zapisami art. 62 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 207 poz. 2016 ze zm.).
    Prowadząc kontrolę realizacji obowiązku wynikającego z art. 237¹¹ § 1 kp dotyczącego zatrudnienia pracownika służby bhp stwierdzono, że w PUP nie było takiego stanowiska, co było sprzeczne z ww. zapisem, wg którego: “(...) pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy”. Obowiązki pracownika służby bhp w PUP realizowała pracownica, zatrudniona w PUP od 1990 r., obecnie na stanowisku inspektora powiatowego, będąca dodatkowo społecznym inspektorem pracy. Wg art. 237¹¹ § 2 kp pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp powinien spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań tej służby oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa higieny pracy dla pracowników tej służby”, a na podstawie przedłożonych dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe społecznego inspektora pracy stwierdzono, że nie posiadał zaświadczenia o ukończeniu szkolenia podstawowego dla pracowników służby bhp wymaganego również zapisem § 13 ust. 2 pkt. 6) rozporządzenia MPiPS z dnia 28-05-1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bhp (Dz. U. Nr 62 poz. 285). 
    W toku kontroli przestrzegania przepisów i zasad bhp stwierdzono, że zadania określone w § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109 poz. 704) realizowane były, w PUP, na ogół w sposób poprawny, a stwierdzone nieprawidłowości wynikały z braku specjalistycznej wiedzy pracownika zajmującego się sprawami bhp. Były to:
Brak opracowanych wewnętrznych ogólnych instrukcji bhp dotyczących np. pracy przy monitorach ekranowych, bowiem wprowadzone w życie i przekazywane do wiadomości nowo zatrudnianym pracownikom Zarządzenie Nr 10 Prezesa Krajowego Urzędu Pracy z dnia 05-06-1995 r. w sprawie bhp przy obsłudze komputerów w Systemie Urzędów Pracy, wraz z Instrukcją BHP zawierało niezgodny z aktualnym prawem zapis, że na stanowisku pracy z komputerem obowiązuje m.in. zakaz zatrudniania przy obsłudze monitora kobiet od trzeciego miesiąca ciąży, które powinny być przeniesione do innej pracy np. biurowej, co było niezgodne z zapisem pkt. V. ust. 1.3. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114 poz. 545 ze zm.) stanowiącym, że kobietom w ciąży wzbroniona jest praca przy obsłudze monitorów ekranowych powyżej 4 godzin na dobę.
Oprócz tego nieprawidłowe było prowadzenie wspólnego rejestru wypadków w pracy i w drodze do/z pracy oraz niepodawanie, od 2002 r., daty przekazania dokumentacji do ZUS oraz niepodawanie informacji dotyczącej wypłaconych świadczeń (zwolnienie lekarskie płatne 100 % oraz odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu) wymaganych zapisem § 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 115 poz. 744 ze zm.), wg którego rejestr zawiera m.in.: (...) datę przekazania wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz inne okoliczności wypadku, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe.
    W przedłożonym pliku dokumentacji powypadkowej nie było kart statystycznych wypadków przy pracy, które sporządzać należało na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego, zgodnie z § 2 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 5 czerwca 2000 r. w sprawie ustalenia wzoru statystycznej karty wypadku przy pracy oraz związanego z nią trybu postępowania (Dz. U Nr 51 poz. 612), a wg zapisu § 2 pkt. 2 ww. rozporządzenia pracodawca winien przekazać jeden egzemplarz do Głównego Urzędu Statystycznego właściwego dla województwa, na terenie którego znajduje się jego siedziba, a drugi egzemplarz przechowywać przez 10 lat.
    Obowiązek prowadzenia całej dokumentacji dotyczącej zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową ZUS nałożony był na pracodawcę zapisem § 7 rozporządzenia MPiPS z dnia 28-05-1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracowników (Dz. U. z 1996 r. Nr 62 poz. 286 ze zm).
    Kontrolującej przedstawiono wyniki pomiarów natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy stwierdzające, że wielkość natężenia i jego równomierność odpowiadały normie, jednak nie przeprowadzono pomiarów rodzaju i natężenia hałasu na salach przyjęć bezrobotnych, powodowanego pracą urządzeń administracyjno-biurowych, takich jak: kserokopiarki, drukarki oraz pogłosem wynikającym z przeprowa-dzanych rozmów. 
    W PUP nie powołano zespołu ds. oceny ryzyka zawodowego i nie sporządzono też dokumentacji dotyczącej oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe, czyli nie realizowano zapisu art. 226 kp stanowiącego, że na pracodawcy spoczywał obowiązek ocenienia i udoku-mentowania ryzyka zawodowego oraz poinformowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Wg zapisu w pkt. 6 PN-N-18002 ocenę ryzyka przeprowadzał zespół w skład, którego wchodzić miał m.in. pracodawca i wyznaczeni pracownicy, którzy znali i rozumieli zasady oceny ryzyka zawodowego oraz potrafili formułować propozycje działań korygujących.
    Na podstawie zaświadczeń lekarskich, znajdujących się w teczkach akt osobowych, sporządzono rejestr badań profilaktycznych, za okres od 01-01-1999 r. do 30-11-2004 r. wszystkich 74 pracowników PUP i nie stwierdzono nieprawidłowości związanych z kierowaniem pracowników PUP na badania profilaktyczne, tzn. 100 % zatrudnionych posiadało aktualne zaświadczenia o braku przeciwwskazań do zatrudnienia. Stwierdzono natomiast, że częstotliwość badań okresowych, na 38 przypadków, tylko w 4 przypadkach była zgodna z zapisem § 2 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30-05-1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 69 poz. 332 ze zm.). W pozostałych przypadkach 15 pracownikom wskazano termin następnych odpłatnych badań za 3 lata, w 15 przypadkach za 2 lata i w 4 przypadkach za 1 rok. W załączniku nr 1, do ww. rozporządzenia, stanowiącym wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników określono zakres i częstotliwość badań profilaktycznych dla poszczególnych czynników szkodliwych lub uciążliwych występujących na stanowiskach pracy. Wg zapisu w pkt. 10 kol. 2 tabeli “zagrożenia związane z obsługą monitorów ekranowych” wymagają przeprowadzania badań okresowych ze wskazaniem podanym w kol. 7: “częstotliwość badań – co 4 lata”. W pkt. VI kol. 2 załącznika podano, że przy pracach bez określonego czynnika narażenia częstotliwość badań wynosi – “co 5 lat.”
Niezgodność ta zaistniała z interpretacji rozporządzenia przez lekarzy przeprowadza-jących badania profilaktyczne, czyli pracowników Szpitala Miejskiego.

W związku z ww. uchybieniami Prezydent Miasta Szczecina zalecił Dyrektorowi PUP, aby:

1. Zatrudnił pracownika służby bhp.
2. Opracował i wprowadził do stosowania zasady prowadzenia szkoleń z zakresu bhp.
3. Poddał szkoleniom z zakresu bhp wszystkich pracowników nie posiadających aktualnych zaświadczeń o ich ukończeniu.
4. Ocenił i udokumentował ryzyko zawodowe na stanowiskach administracyjno biurowych wyposażonych w elektroniczne monitory ekranowe, pracownika archiwum oraz kierowcy-konserwatora, a ze sporządzoną oceną oraz działaniami profilaktycznymi zapoznał pracowników PUP.
5. Opracował ogólne i szczegółowe instrukcje bhp na stanowiskach pracy.
6. Sporządzał karty statystyczne wypadków przy pracy i przekazywał je do GUS
   w Szczecinie.
7. Prowadził odrębne rejestry wypadków przy pracy, chorób zawodowych i wypadków
   w drodze do/z pracy.
8. Przeprowadził pomiary i badanie natężenia hałasu w sali obsługi bezrobotnych.