Odpowiedzi na interpelacje/zapytania

Odpowiadając na Pani interpelację w sprawie zasad działalności wolontariatu w Schronisku dla Bezdomnych Zwierząt w Szczecinie uprzejmie informuję, co następuje.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga fakt, że wszystkie zapisy „Zasad działalności wolontariatu na rzecz Schroniska dla Bezdomnych Zwierząt” stanowiące załącznik do regulaminu Schroniska, zostały wprowadzone po wcześniejszej pozytywnej opinii radcy prawnego. Wprowadzenie „Zasad” wynikło z potrzeby określenia jasnych reguł współpracy z wolontariuszami, w oparciu o wieloletnią praktykę dopuszczania wolontariuszy do świadczeń na rzecz Schroniska dla Bezdomnych Zwierząt.

Wskazać należy, iż bezsporną jest definicja wolontariusza wskazana w stosownych przepisach prawa, natomiast we wprowadzonych zarządzeniem „Zasad” wolontariatu zastąpiła nie ich modyfikacja, a uściślenie – na potrzeby i cele związane z konkretną instytucją. Korzystający ze świadczeń wolontariuszy ma bowiem uprawnienie, a także zdroworozsądkowy obowiązek uregulowania zasad wolontariatu w sposób jak najlepiej dostosowany do charakteru instytucji i warunków panujących w miejscu wykonywania świadczeń – zarówno pod kątem organizacyjnym, w sposób pozwalający korzystającemu na niezakłócone wykonywanie działalności, a także zapewnienie wolontariuszom środków i narzędzi umożliwiających świadczenia, jak i pod kątem zachowania zasad bezpieczeństwa. Z uwagi na charakter działalności ZUK w zakresie prowadzenia Schroniska, aspekt związany z jednej strony z bezpieczeństwem osób przebywających wśród zwierząt, zaś z drugiej – troską o mienie gminne, wymagał uregulowania, co zostało poczynione w najmniejszym możliwym zakresie. Podkreślenia wymaga jednocześnie, że nie jest obowiązkiem przyjmującego świadczenia wolontariuszy, jeżeli na taką praktykę się decyduje, dopuszczanie do wykonywania świadczeń każdej osoby, w tym małoletniej. Decyzja określonego podmiotu, by dopuścić w ramach swojej działalności wolontariuszy, nie stanowi, jak zdaje się wynikać z interpelacji, ustawowego obowiązku, a to w gestii podmiotu organizującego wolontariat pozostaje ustalenie, jaką grupę osób (zarówno co do jej wielkości jak i wieku) dopuścić do świadczeń. W wyniku analizy zarówno obowiązujących przepisów jak i warunków panujących w Schronisku ZUK uznał, iż celowym, z uwagi na aspekty organizacyjne i bezpieczeństwa, jest ograniczenie liczby wolontariuszy do ilości pozwalającej na zorganizowanie im zaplecza w sposób dostosowany do wielkości Schroniska, w tym jego zaplecza organizacyjnego, sanitarnego i faktycznego zapotrzebowania na świadczenia. Konieczne było także enumeratywne wymienienie zakresu czynności, jakie mogą wykonywać wolontariusze tak, by nie dochodziło do konfliktów lub sytuacji stwarzających zagrożenie, a co wynika również z troski o byt zwierząt, które często wymagają specjalistycznego nadzoru i cyklu czynności w zakresie pielęgnacji, leczenia i karmienia – i w takim zakresie pieczę winni sprawować nad nimi wyłącznie pracownicy ZUK.

ZUK, jako podmiot korzystający z pomocy wolontariuszy, jest upoważniony do określania zakresu i zasad świadczeń, zaś wprowadzona regulacja nie stanowi w żadnym wypadku „dobrowolnego interpretowania pojęć zamieszczonych w aktach prawa wyższego, czyli w ustawach”. Wręcz przeciwnie, to ustawa nie nakazuje podmiotom korzystającym ze świadczeń wolontariuszy, dopuszczać do świadczeń wszystkich osób chętnych.

Do momentu wejścia w życie Zarządzenia Dyrektora ZUK nr 72 z dnia 31 grudnia 2014 r., wolontariat w szczecińskim Schronisku dla Bezdomnych Zwierząt odbywał się na podstawie zawartego, w zgodzie z zapisami ustawy, porozumienia pomiędzy ZUK a wolontariuszem. Szczegółowe zasady, ponad zapisy umowne, nie były określane. Do wykonywania świadczeń na podstawie porozumień przyjmowano wszystkie osoby. Powyższe doprowadziło do sytuacji, że ilość podpisanych porozumień wynosiła nawet 70, jednakże większość osób pojawiała się w Schronisku tylko kilka razy w roku, a liczba rzeczywiście aktywnych wolontariuszy wynosiła około 30 osób. W związku z brakiem pisemnych regulacji pojawiały się również niejasności i konflikty pomiędzy pracownikami schroniska, a wolontariuszami (w tym próby wykonywania świadczeń, które w ramach stosunku pracy wykonywać winni wyłącznie pracownicy ZUK), a które to sytuacje mieć miejsca nie powinny. Na marginesie jedynie wskazać należy, że zapis dopuszczający wyłącznie osoby pełnoletnie do wolontariatu jest stosowany również w innych schroniskach w Polsce: np. Poznań, Łódź.

W związku z powyższym, jakkolwiek znaczenie i pozytywny wpływ wolontariuszy i ich pracy negowany nigdy nie był i jest na każdym kroku doceniany - w 2014 roku ZUK podjął decyzję, że zostaną utworzone „Zasady działalności wolontariatu na rzecz Schroniska dla Bezdomnych Zwierząt”, które zostaną wprowadzone w życie Zarządzeniem Dyrektora ZUK jako załącznik do regulaminu Schroniska. Powyższe miało na celu uregulowanie zasad naboru wolontariuszy oraz, co najważniejsze – sposobu wykonywania przez nich świadczeń tak, by nie następowały spory w zakresie podziału kompetencji pomiędzy poszczególnymi osobami wykonującymi czynności w Schronisku, czy to w ramach stosunku pracy, innych stosunków cywilnoprawnych bądź porozumień.

Podkreślenia wymaga, że wolontariusze wykonujący świadczenia na starych zasadach zostali poinformowani o zamiarze wprowadzenia zmian, a co więcej – poproszono ich o wyłonienie reprezentatywnej grupy, celem wspólnego omówienia zasad wolontariatu. Odnośnie zasad prowadzona była szeroka korespondencja mailowa oraz rozmowy na miejscu, w Schronisku. Po przedstawieniu propozycji nowych zapisów przez ZUK i wymianie poglądów i postulatów, w październiku 2014 odbyło się zebranie z przedstawicielami wolontariuszy. Ustalono, że wolontariusze wyłonią spośród siebie grupę kilku osób, które przybędą na spotkanie z ZUK w celu ustalenia zapisów Zasad. Dnia 21 listopada 2014 r., wolontariusze przesłali swoje postulaty i zostały one uwzględnione w projekcie Zasad, które przed spotkaniem zostały przesłane wolontariuszom.

W spotkaniu w siedzibie ZUK uczestniczyło czworo wolontariuszy, zastępca dyrektora ZUK, p.o. kierownika Schroniska oraz przedstawiciel kancelarii prawnej. Wszystkie punkty Zasad były po kolei szczegółowo omawiane i jeśli pojawiały się zastrzeżenia i wątpliwości, to na bieżąco analizowano postulaty stron oraz w razie potrzeb, modyfikowano i poprawiano zapisy.

Ostateczna wersja Zasad została przesłana do wolontariuszy. Co więcej – została przez wolontariuszy zaaprobowana, zaś w toku prowadzonej korespondencji mailowej przedstawiciel wolontariuszy napisał do ZUK: „W imieniu wolontariuszy dziękuję za współpracę oraz wyrozumiałość dla naszych postulatów w trakcie rozmów dotyczących nowego regulaminu”. Wskazać należy zatem, że wieloletni wolontariusze posiadający wiedzę o charakterze działalności Schroniska albo aprobowali proponowane zmiany, albo akceptowali argumentację ZUK w zakresie wprowadzanych zmian. Wszystkie wątpliwości były na bieżąco wyjaśniane.

Nabór na Wolontariuszy przeprowadzany był przez komisję, powołaną zgodnie z nowym Regulaminem Schroniska dla Bezdomnych Zwierząt, który wszedł w życie 8 stycznia 2015 r. Regulamin po wejściu w życie został podany do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie na stronach internetowych Schroniska. W trakcie rozmów kwalifikacyjnych Regulamin był dodatkowo dostępny w wersji papierowej w biurze adopcyjnym.

Załącznik nr 4 w/w Regulaminu określa zasady działalności wolontariatu. Zasady naboru zostały precyzyjnie określone. Komisja przeprowadziła rozmowy z 50 kandydatami i mogła wyłonić maksymalnie 35 osób. Komisja przed rozpoczęciem rozmów kwalifikacyjnych zapoznała się z kwestionariuszami osobowymi kandydatów na wolontariuszy i zaprosiła na rozmowę wszystkie osoby, które złożyły kwestionariusz. Rozmowy kwalifikacyjne miały za zadanie poznanie bliżej kandydatów. Komisja zadawała kandydatom pytania na temat ogólnej wiedzy o schronisku. Dodatkowo, grupie nowych kandydatów zadawano pytania dotyczące motywacji, którymi kierowały się składając wniosek na wolontariat oraz jakie kandydaci posiadają doświadczenie w pracy ze zwierzętami. Nabór 35 osób polegał na ocenie ogólnej wiedzy kandydatów, deklaracji dotyczącej czasu i zakresu pomocy. Wyłoniono 35 osób, które zdaniem Komisji zaprezentowały się najlepiej podczas rozmowy kwalifikacyjnej, biorąc pod uwagę również wypełniony kwestionariusz osobowy. Przyjęte 35 osób to po części osoby, które już współpracowały ze Schroniskiem. Wolontariusze uczestniczyli w akcjach promocyjnych podopiecznych Schroniska, tworzyli domy tymczasowe, prowadzili strony internetowe itp.

Odnosząc się do zarzutów formułowanych w interpelacji odnośnie niewybrania na wolontariusza p. T. Karamuckiego wskazać należy, że w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej p. T. Karamucki sam stwierdził, że „nie musi być wolontariuszem, ale dalej chciałby opiekować się zaprzyjaźnionym psem”. W sytuacji, kiedy nie został wolontariuszem, w dalszym ciągu utrzymuje kontakt z wybranym psem poprzez uczestnictwo w spacerach wspólnie z wolontariuszem.

Regulamin Schroniska został pozytywnie zaopiniowany przez radcę prawnego ZUK, jest zgodny z prawem i dostosowany do charakteru działalności Schroniska. Poszczególne zapisy w zakresie zasad wolontariatu mają na celu uporządkowanie zasad współpracy z wolontariuszami. Wskazać należy również, że obowiązki wolontariuszy są opisane bardziej szczegółowo od obowiązków pracowników, bowiem zakres obowiązków tych ostatnich wynika z zakresu ich obowiązków służbowych i jako czynności podmiotów wewnętrznych nie musiał być regulowany w zarządzeniu.

Zapis o ograniczeniu liczby wolontariuszy do 35 osób został uzgodniony na spotkaniu. Pierwotnie ZUK proponował ilość 30 osób i wynikało to z kilkuletnich doświadczeń odnośnie ilości osób aktywnie udzielających się w schronisku. W trakcie spotkania wspólnie ustalono ilość 35 osób. Jeden z postulatów wolontariuszy przedstawiony w korespondencji mailowej zwracał uwagę na to, aby nie dopuścić do sytuacji, że będziemy mieli 100 wolontariuszy, z których 80 poświęca na schronisko godzinę w miesiącu Zapis określający limit 10 wolontariuszy przebywających w schronisku dotyczy jedynie świąt, czyli kilkunastu dni w roku. Ilość 10 osób została ustalona na spotkaniu z wolontariuszami i wynikała z tego, że schronisko jest w tym czasie zamknięte dla odwiedzających. Schronisko jest czynne codziennie oprócz świąt w godzinach 8.00-16.00 i w tym czasie nie ma żadnych ograniczeń.

Wprowadzenie okresu próbnego dla nowych wolontariuszy było również jednym z postulatów wolontariuszy: „Ponadto w propozycjach często przewijał się temat okresu próbnego dla wolontariuszy. Ustawa o wolontariacie (art. 44) mówi o okresie 30 dni, po których porozumienie powinno być sporządzone na piśmie. Jeśli jednak ktoś pojawi się w tym czasie 3 razy w schronisku to oczywiście naszym zdaniem będzie niewystarczający staż. Proponujemy więc uzależnić podpisanie umowy na stałe (czy też np. na rok) od liczby dni, w których kandydat pojawił się w schronisku w okresie pierwszych dwóch miesięcy (np. minimum 8/10 dni - czyli chociaż raz w tygodniu na co najmniej 1,5 godziny) lub liczby godzin (np. minimum 15 godzin). Jeśli staż miałby trwać dłużej, to oczywiście godzinowe wymagania byłyby większe.”

Zapis, że „wolontariusz zobowiązany jest nieść pomoc pracownikom Schroniska” ma zastosowanie jedynie do czynności, które zapisane są w Zasadach i możliwe są do wykonywania przez wolontariuszy w ramach ich świadczeń na rzecz zwierząt. Oczywistym jest, że skoro wolontariusz wykonuje świadczenia polegające na opiece nad zwierzęciem, to w tym zakresie współpracuje z pracownikiem. Zapis, że „Korzystający może w każdej chwili odsunąć wolontariusza od wykonywania niektórych lub wszystkich powierzonych czynności” wynika z kilkuletnich doświadczeń, kiedy zdarzało się, że wolontariusze nie podporządkowywali się organizacji pracy w schronisku, a jest to konieczne ze względów bezpieczeństwa osób i dobra zwierząt.

Kwestia powołania Społecznej Rady przy szczecińskim Schronisku dla Bezdomnych Zwierząt, zostanie przeanalizowana pod względem formalno-prawnym.