Archiwum aktualności Biura Dialogu Obywatelskiego

We wrześniu 2013 roku, na zlecenie Urzędu Morskiego w Szczecinie, Zakład Robót Hydrotechnicznych i Podwodnych UW Service Sp. z. o. o., z siedzibą w Szczecinie, przeprowadził badanie stanowiska wrakowego, znajdującego się w skarpie toru wodnego, w kanale Mielińskim. Głównym celem działania była weryfikacja informacji o zabytkowym charakterze obiektów zalegających na dnie, w obrębie wskazanej przez zleceniodawcę pozycji. W akcji badawczej wzięli udział: Aleksander Ostasz (firma Nurkowanie Aleksander Ostasz/Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza, kierownik prac/archeolog), Kazimierz Kotlewski (nurek zawodowy/archeolog), Sławomir Łubek, Paweł Mikołajewski (firma ESCORT Sp. z o. o.), Michał Grabowski (archeolog/Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza). Prace realizowano z jednostek pływających oraz pontonu. Podczas prac wykorzystywano pojazd podwodny, typu ROV, wyposażony w kamerę oraz sonar skanujący wysokiej częstotliwości. Dzięki temu udało się stworzyć szczegółowy obraz dna w miejscu zalegania wraku, co odegrało istotną rolę przy jego inwentaryzacji. Na stanowisko natrafiono w tracie przygotowań do realizacji projektu: „Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin (Kanał Piastowski i Mieliński) – etap II, strona wschodnia i zachodnia”.

Znalezisko zlokalizowano w Kanale Mielińskim, przy zachodnim brzegu wyspy Mielin. Wrak spoczywa na głębokości ok. 12-13 m, na dnie pochyłego stoku. Z jednostki zachował się fragment drewnianego kadłuba wchodzący prostopadle w skarpę. Część kadłuba znajduje się pod warstwą zalegającej na całym stanowisku faszyny. W bliskim sąsiedztwie wraku odkryto ponadto elementy metalowej konstrukcji kratownicowej, leżącej prostopadle do osi kadłuba. Wrześniową prospekcję stanowiska wrakowego przeprowadzono w dwóch etapach: Pierwszy dotyczył rozpoznania wskazanego obszaru, z wykorzystaniem urządzeń hydroakustycznych. W tym celu użyto dookólnego sonaru skanującego wysokiej rozdzielczości, Kongsberg Mesotech MS1000, o częstotliwości 675 kHz, zamontowanego na robocie podwodnym ROV SAAB SeaEye, model FALCON (sprzęt dostarczony i obsługiwany przez pracowników szczecińskiej firmy ESCORT). Umożliwiło to, zgodnie z wymogami zleceniodawcy, wykonanie powierzchniowej prospekcji dna, zarówno w miejscu lokalizacji samego wraku, jak i w jego obrębie, w promieniu 30 m. Dane dostarczone z urządzeń hydroakustycznych pozwoliły oszacować rozmiar zalegających na dnie struktur, stopień zniszczenia i ekspozycji całego stanowiska, a także ocenić, czy w bliskim sąsiedztwie wraku znajdują się inne obiekty o charakterze zabytkowym, mogące być w bezpośredniej relacji ze stanowiskiem. W trakcie drugiego etapu prac, zespół nurków, pod kierownictwem Kazimierza Kotlewskiego, dokonał bezpośredniej inspekcji zalegających na dnie struktur. Niestety, ze względu na niekorzystne warunki hydrologiczne akwenu (prowadzone prace czerpalne) oraz niebezpieczeństwo ze strony licznych jednostek przepływających w bliskim sąsiedztwie, stanowiska badania ograniczyły się jedynie do powierzchownych oględzin wokół kadłuba oraz metalowej ramy obok burty od strony północnej.

Długość zachowanego fragmentu wraku wynosi ok. 14 m, przy największej szerokości, odnotowanej na odsłoniętej części, wynoszącej ok. 6 m. Z powodu znacznego zagłębienia jednostki w dno stoku oraz zalegającej wokół kadłuba faszyny, nie udało się dokładnie oszacować wysokości, na jaką wystają zachowane elementy. Sam kadłub jednostki, ze względu na znaczną ekspozycję, uległ poważnemu uszkodzeniu, szczególnie w części od strony północno-wschodniej. Poprzeczne, w stosunku do osi jednostki, belki są interpretowane jako elementy usztywnienia poprzecznego jednostki i prawdopodobnie stanowią podporę pod deskowanie pokładu. Niestety, ze względu na ograniczony czas pracy, spowodowany warunkami hydrologicznymi i ruchem na torze, nie udało się ocenić rozmiarów i stanu struktur, zakopanych pod stokiem kanału. Bezpośrednio na pokładzie jednostki zanotowano obecność pozostałości po osprzęcie pokładowym. Podobnie jak w przypadku wraku barki, zlokalizowanego w pobliżu toru wodnego do Wolina, na pokładzie zlokalizowano, podobnych rozmiarów i kształtu, wyciągarkę bębnową, która jednak, w odróżnieniu od poprzedniej jednostki, znajdowała się bliżej śródokręcia i zamontowana została w poprzek osi pokładu. Wśród pozostałych elementów osprzętu pokładowego udało się zidentyfikować żelazne imadło o wciąż ruchomych elementach. Przy widocznym zakończeniu wraku, blisko burty od strony południowej, zlokalizowano także na pokładzie prostokątny obiekt o poprzecznych wzmocnieniach, o wymiarach 2 m x 3,5 m. Jego obecność interpretowana jest raczej jako element związany z kratownicową konstrukcją, niż osprzętem pokładowym. Sama kratownica ma formę wydłużonego ostrosłupa, o długości ok. 14 m i szerokości przy podstawie ok. 4 m. Najprawdopodobniej, pierwotnie cała konstrukcja ustawiona była w pozycji pionowej na pokładzie jednostki, o czym świadczy obecność dodatkowych wzmocnień na śródokręciu jednostki, w postaci masywnych drewnianych belek. Część z nich zachowała się również u podstawy kratownicy, co wskazuje, że konstrukcja mogła być integralną częścią jednostki. Wokół całej konstrukcji stwierdzono ponadto obecność fragmentów stalowych lin, być może wchodzących w skład mechanizmu kratownicy lub/oraz stanowiących system odciągów. W trakcie wykonywania inspekcji dna wokół burt wraku, nurek natrafił na pozostałości drewnianego obiektu o znacznych rozmiarach, wstępnie interpretowanych jako szczątki drewnianej szalupy. Nie udało się jednak do końca zweryfikować dostarczonych informacji, ze względu na znaczne zasypanie powierzchni obiektu faszyną i zagłębienie w dno. Prawdopodobnie obiekt stanowi element poszycia kadłuba jednostki, który w wyniku procesów postdepozycyjnych, zachodzących na stanowisku, został oderwany od konstrukcji kadłuba. Wymaga to jednak szczegółowych, dalszych działań badawczych.

Z dotychczas dostarczonych danych, pozyskanych zarówno w trakcie wyprzedzającej prospekcji, w momencie natrafienia na stanowisko, oraz opisanych wyżej działań weryfikacyjnych, można wstępnie określić wrak jako pozostałość po pływającym kafarze, umieszczonym na specjalnie w tym celu przystosowanym kadłubie drewnianej jednostki, być może barki rzecznej. Najprawdopodobniej mamy do czynienia z dwudziestowieczną pomocniczą jednostką portową, której ogólny stan zachowania jest zły. Ciekawe i cenne zabytki ruchome mogą kryć się jednak wewnątrz uszkodzonego kadłuba jednostki. Jednostka ta stanowi nie tylko ważne świadectwo bogatej i unikatowej historii żeglugi rzecznej w rejonie ujścia Odry, ale również pokazuje, jak ważne było dbanie o rozwój wodnych szlaków komunikacyjnych.

Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie jest terenowym organem administracji morskiej, nadzorowanym przez ministra właściwego ds. gospodarki morskiej. Terytorialny zasięg działania Urzędu obejmuje obszar morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, portów, przystani i wybrzeża morskiego od południka 15º 23’ 24’’ E do zachodniej granicy państwa. Do najważniejszych zadań Urzędu należą m.in. sprawy związane z bezpieczeństwem żeglugi morskiej, ochroną środowiska morskiego, ochroną brzegów morskich, utrzymaniem dróg morskich i infrastruktury zapewniającej dostęp do portów, oznakowaniem nawigacyjnym, wydawaniem dokumentów marynarzy, planowaniem przestrzennym na obszarach morskich, a także z ochroną zabytków podwodnych, znajdujących się w obszarze kompetencji terytorialnej UMS.

Więcej na stronie www.ums.gov.pl

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Dziedzictwo Morza, formalnie zostało założone w 2012 roku i ma na celu wspieranie powstania oraz rozwój Muzeum Morskiego w Szczecinie. Głównym celem Stowarzyszenia jest działanie na rzecz ochrony zabytków, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony kulturowego dziedzictwa Pomorza Zachodniego. Stowarzyszenie ma na celu podtrzymywanie tradycji historycznych regionu oraz popularyzację informacji o działalności naszych przodków na morzach, oceanach oraz wodach śródlądowych. Swoje cele realizujemy poprzez współpracę z władzami, instytucjami, organizacjami, firmami oraz osobami prywatnymi. Członkowie stowarzyszenia od lat zajmują się gromadzeniem dokumentów, zabytków oraz wspierają remonty i konserwację obiektów dziedzictwa kultury. Stowarzyszenie prowadzi badania naukowe w zakresie historii morskiej dziedzictwa Pomorza Zachodniego, organizuje wystawy oraz prowadzić działalność edukacyjną dla dzieci i młodzieży.
Więcej informacji o wraku oraz film na stronie www.dziedzictwo-morza.pl