Zasłużeni obywatele

Teatr Lalek „Pleciuga"

Data przyznania: 2013/11/04
Kadencja: VI
Wnioskodawca: Jan Stopyra Przewodniczący Rady Miasta Szczecin

Teatr Lalek „Pleciuga" jest miejską instytucją kultury, która od 1953 roku prężnie funkcjonuje na mapie kulturalnej Szczecina. Jego historię tworzyli i tworzą wybitni twórcy, aktorzy-profesjonaliści, a także doświadczeni pracownicy.

Historia istnienia sceny lalkowej w Szczecinie jest nieco dłuższa, niż wynika to z podawanego oficjalnie za początek działalności roku 1953. Już bowiem w latach 1946-49 działał w naszym mieście pod patronatem Szczecińskiego Towarzystwa Oświatowego Szczeciński Teatr Kukiełkowy „Czarodziej". Pionierską działalność w sali na III piętrze gmachu przy ul, Tarczyńskiego 1 rozpoczęli ochotnicy -przede wszystkim nauczyciele, urzędnicy, studenci pod kierownictwem Ireny Lipień-Kotlińskiej i Mariana Bogusza.

Po rozwiązaniu „Czarodzieja" grono osób z tego zespołu nadal zajmowało się pracą artystyczną; to właśnie wśród nich zrodziła się koncepcja powstania zawodowego teatru lalek. Dzięki ich determinacji 5 grudnia 1953 roku premiera przedstawienia pt. "Zielony mosteczek" Jerzego Zaborowskiego w reżyserii Alojzego Błaszkiewicza i scenografii Adama Kiliana zainaugurowała działalność Teatru Lalek „Rusałka", prowadzonego przez Stowarzyszenie pod tą sama nazwą. Pierwszym dyrektorem został Stanisław Lagun, kierownikiem artystycznym - Jerzy Kochanowski.

W 1954 r. szczecińscy lalkarze otrzymali pierwszą siedzibę na parterze budynku przy pl. Orła Białego 5. W 1957 r. teatr, w wyniku konkursu rozpisanego wśród najmłodszych widzów, zmienił swą nazwę na Teatr Lalek „Pleciuga", a rok później przeprowadził się do willi przy al. Wojska Polskiego 64. Upaństwowienie „Pleciugi" nastąpiło w roku 1958. Zarząd w miejsce rozwiązanego Stowarzyszenia przejęła Miejska Rada Narodowa. W 1961 r. po Maryli Kędrze dyrekcję objęta Irena Pikiel i od tego czasu rozpoczyna się pełen dynamiki i twórczej energii okres stabilizacji artystycznej. Kolejni dyrektorzy sceny - Krzysztof Niesiołowski, Włodzimierz Dobromilski i od 1993 roku Zbigniew Niecikowski - kontynuowali drogę rozpoczętą przez Irenę Pikiel i ze szczecińskiego teatru uczynili jedną z najciekawszych scen w Polsce, wielokrotnie uhonorowaną odznaczeniami państwowymi, ale przede wszystkim nagrodami festiwalowymi. Ogólnopolską popularność „Pleciuga" zdobyła także dzięki czterdziestu przedstawieniom emitowanym przez telewizję polską, począwszy od 1964 r. („Misie Ptysie" - reż. Włodzimierz Dobromilski, zrealizowane w Ośrodku TV - Poznań). „Pleciuga" była również kilkakrotnie organizatorem festiwali. Na przełomie listopada i grudnia 1972 r. w nowej siedzibie przy ul. Kaszubskiej 9 odbył się l Festiwal Sztuk Historycznych w Teatrach Lalek, którego pomysłodawcą i organizatorem był dyrektor Niesiołowski. Natomiast w październiku 1978 r. dyrektor Dobromilski na sześciodniowy Ogólnopolski Przegląd Sztuk Bułgarskich zaprosił teatry lalek z Białegostoku, Lublina, Łodzi, Opola, Rzeszowa, Szczecina i Warny. W kwietniu 1985 roku odbyły się Spotkania Teatrów Miast Zaprzyjaźnionych, zorganizowane dla uczczenia 40-lecia powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy. „Pleciuga" stała się organizatorem VII Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Zawodowych Małych Form czyli Szczecińskiego Tygodnia Teatralnego; wcześniej jednak gościła na swej scenie przedstawienia prezentowane w ramach tego ważnego corocznego wydarzenia. Od 1996 roku „Pleciuga" była współgospodarzem Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Małych Form KONTRAPUNKT (dziś noszącego nazwę Przeglądu Teatrów Małych Form KONTRAPUNKT i dalej realizowanego przez zespół „Pleciugi").
Już od lat sześćdziesiątych „Pleciuga" prezentowała swoje przedstawienia w krajach europejskich, natomiast od 1998 r. prowadzony był polsko-niemiecki program „Teatr ponad granicą". W ramach tego programu realizowano występy gościnne oraz konkursy plastyczne, w których uczestniczyły dzieci i młodzież z obu krajów. To kontynuacja wcześniejszej działalności kulturotwórczej (konkursy, wystawy), a także edukacji teatralnej. Zespół aktorski często przygotowywał warsztaty, np. dla nauczycieli i zawsze chętnie spotykał się i nadal spotyka z młodymi widzami. Szczególną troską otaczane były w latach 70. i 80. dzieci przebywające w szpitalach, to dla nich realizowano akcję „Z sercem do dziecka".

W ciągu 60 lat działalności „Pleciuga" zrealizowała ponad 200 premier, zapraszając do współpracy zarówno liczne grono wybitnych twórców teatralnych, jak i debiutantów: reżyserów (m.in. Jan Dorman, Janusz Ryl-Krystianowski, Wojciech Wieczorkiewicz, Jan Wilkowski, Anna Augustynowicz, Leszek Mądzik, Ireneusz Maciejewski, Krzysztof Kobrzyński, Valdis Pavlovskis, Aleksiej Lieliavski) scenografów (m.in. Ali Bunsch, Zbigniew Burkacki, Adam Kilian, Kazimierz Mikulski, Leokadia Serafinowicz, Dariusz Panas, Joanna Braun), kompozytorów i dramaturgów. Aktorskie szlify zdobywały kolejne pokolenia lalkarzy, w latach osiemdziesiątych zespół zasilili pierwsi absolwenci wyższych szkół artystycznych - lalkarskich uczelni z Wrocławia i Białegostoku. Przez ten długi czas doskonalono środki wyrazu, wprowadzano wciąż nowe techniki lalkarskie, wystawiano liczne prapremiery sztuk polskich. Teatr, podejmując kolejne twórcze wyzwania, reagował także na kolejne trendy artystyczne, zmiany społeczne i w polityce kulturalnej państwa.
Jednym z najgłośniejszych przedstawień, ważnych nie tylko w dziejach „Pleciugi", ale i całego polskiego lalkarstwa, był dyptyk dla młodzieży i dorosłych „Rzecz o Jędrzeju Wowrze" Jana Wilkowskiego, na który składały się: „Spowiedź w drewnie" Jana Wilkowskiego i „Żywoty świętych" wg Jędrzeja Wowry, w reżyserii Bohdana Głuszczaka i Jana Wilkowskiego (1983). Ten właśnie spektakl można uznać za pierwszy, który w pełni przełamał stereotyp, że scena lalkowa jest skierowana wyłącznie w stronę dzieci.

Otwarcie w 2000 r. nowej sceny, czyli Sali Prób, zapoczątkowało systematyczną działalność artystyczną dla widzów dorosłych. Pierwszą na tych deskach była prapremiera sztuki „Co się dzieje z modlitwami niegrzecznych dzieci?" Anety Wróbel w reż. Anny Augustynowicz. Przedstawienie to zdobyło na X Międzynarodowych Toruńskich Spotkaniach Teatrów Lalek Grand Prix, wywołując wielkie emocje publiczności.
Kolejnym docenionym na festiwalach, a także przez szczecińską publiczność, spektaklem dla widzów dorosłych był „Dramat niemożliwy" Lemerciera de Neuville w reż. Krzysztofa Zemły (premiera: styczeń 2003 rok). Na XVI Międzynarodowym Festiwalu Teatru w Walizce, organizowanym przez Teatr Lalki i Aktora w Łomży „Pleciuga" zaprezentowała rzeczony spektakl i otrzymała Nagrodę Starosty Łomżyńskiego za koncepcję inscenizacyjno-plastyczną.  W roku 2006 dostrzeżono następną propozycję dla dorosłych - „Imię" Jona Fosse w reż. Anny Augustynowicz. Zbigniew Wilczyński otrzymał podczas Przeglądu Teatrów Małych Form KONTRAPUNKT 2006 Nagrodę Towarzystwa Przyjaciół Szczecina za rolę ojca w tymże przedstawieniu. W tym też roku Polski Ośrodek Międzynarodowego Stowarzyszenia Teatrów dla Dzieci i Młodzieży ASSITEJ nadał ATEST - Świadectwo Wysokiej Jakości i Poziomu Artystycznego przedstawieniu V. Bogorodź i M. Ciunela „DZIKIE ŁABĘDZIE-ci" w reż. Marka Ciunela. W Opolu zaś, podczas XXII Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Lalek 2006, jury przyznało w dziedzinie sztuki aktorskiej nagrodę zespołową aktorom przedstawienia „8 dni stworzenia świata" Krzysztofa Raua w jego reżyserii. Piotr Klimek otrzymał III nagrodę w dziedzinie muzyki za oprawę muzyczną do tegoż spektaklu.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat „Pleciuga" zrealizowała wiele projektów, m.in.: „Teatr ponad granicą", „Nasz ponadgraniczny teatr lalek", „Barwy świata baśni - od braci Grimm do szczecińskiego teatru Lalek" (w jego ramach odbyła się międzynarodowa sesja naukowa „Barwy świata baśni", współorganizowana w 2003 roku z Uniwersytetem Szczecińskim), „Andersen - twórca baśniowej wyobraźni Europy", „Promocja współczesnej dramaturgii niemieckiej", „Wizualny ponadgraniczny teatr Leszka Mądzika" „Teatr drodze", "Lato w teatrze", „Jesteśmy u siebie [55+1]", projekt „Pomosty teatru - pomosty kultury" o wzajemnym oddziaływaniu teatru polskiego i niemieckiego, który finansowany był przez Miasto Szczecin i wspierany przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej. Z kolei ideą projektu "MAMY PRAWO DO BYCIA SOBĄ - teatr (dla) dzieci" była edukacja kulturalna i medialna dzieci i dorosłych, skupiająca się na tematyce praw dziecka oraz nowoczesnej pedagogiki zainspirowanej twórczością Janusza Korczaka - pisarza i pedagoga, prekursora walki o prawa dziecka.

Od roku 1998 wydawana jest gazeta teatralna „Gabit", a od 2001 roku również zeszyty metodyczne z cyklu „Kocham Teatr", zawierające scenariusze lekcji i stanowiące pomoc dydaktyczną dla nauczycieli. W nowych salach edukacyjnych aktorzy „Pleciugi" spotykają się z najmłodszymi na weekendowych warsztatach plastycznych i bajkoczytaniach, podczas których zapoznają dzieci ze światową literaturą.
Od strony administracyjnej: do września 2008 siedzibą teatru był (od 1972 roku) wolnostojący budynek przy ul. Kaszubskiej 9. Na czas budowy nowej siedziby „Pleciuga" przeprowadziła się do Akademickiego Centrum Kultury, gdzie dzięki uprzejmości Uniwersytetu Szczecińskiego działała do maja 2009 roku. W maju 2009 roku odbyło się uroczyste otwarcie nowej siedziby teatru. Gmach „Pleciugi" wybudowany przez firmę ECE w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego stanął przy dawnym placu Żukowa. Specjalnie na okazję otwarcia „nowej Pleciugi" plac Żukowa zmienił nazwę na plac Teatralny. Od końca maja 2009 roku pod numerem 1 "Pleciuga" z powodzeniem kontynuuje swoją działalność.

Rok 2009 przyniósł „Pleciudze" szereg wyróżnień: spektakl warsztatowy, realizowany w ramach projektu „Lato w teatrze" przez twórców i młodych warsztatowiczów - „Poczciwy, oswojony świat" Joanny Kulmowej w reż. Przemka Żychowskiego został wyróżniony możliwością prezentacji podczas XIII Międzynarodowego Festiwalu Teatrów dla Dzieci i Młodzieży KORCZAK 2009 (w ramach nurtu „Zjawiska teatralne". Także podczas tego festiwalu repertuarowy spektakl naszego teatru „Pippi Pończoszanka" wg Astrid Lindgren w reż. Konrada Dworakowskiego otrzymał wyróżnienie jury dziecięcego i wyróżnienie jury festiwalu pod przewodnictwem Marka Chodaczyńskiego. XVI Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek SPOTKANIA 2009 w Toruniu przyniósł wyróżnienie honorowe dla aktora Janusza Słomińskiego za rolę Pana w przedstawieniu „Kubuś i jego pan. Hołd w trzech aktach dla Denisa Diderota" Milana Kundery w reż. Pawła Aignera. Także w szczecińskim plebiscycie „Bursztynowy Pierścień" spektakl był nominowany do nagrody, a Bursztynową Ostrogę -wyróżnienie Towarzystwa Przyjaciół Szczecina dla najlepszego młodego aktora otrzymał Rafał Hajdukiewicz, za tytułową kreację Kubusia w tymże spektaklu, natomiast w następnym roku Paulina Lenart za rolę w przedstawieniu „Sklep z zabawkami".

Na początku lutego 2010 roku otwarta została Scena Etiud, której działalność zainaugurowała premiera spektaklu "Tukar" w reżyserii Adama Frankiewicza oraz Scena dla najnajmłodszych (już kilkumiesięcznych) widzów naszego teatru. Pierwsze przedstawienie zrealizowane w ramach tego ostatniego projektu „Afrykańska przygoda" otrzymało „Bursztynowy Pierścień" w kategorii najlepszego przedstawienia sezonu teatralnego.

W 2012 roku Rafał Hajdukiewicz w Plebiscycie Kuriera Szczecińskiego otrzymał Bursztynowy Pierścień za rolę Don Juana w przedstawieniu „Don Juan czyli..." w reż. Aleksieja Lieliavskiego. W październiku tego samego roku na Festiwalu „Lalka też człowiek" w Warszawie został wyróżniony główną nagrodą aktorską za tę samą rolę. Rok 2013 to rok jubileuszu 60-ciolecia Teatru Lalek „Pleciuga" i w jego ramach realizowany jest projekt ministerialny „TEATR l MIASTO. Przestrzeń świętowania/przestrzeń codzienności".

---

Uchwała Rady Miasta Szczecin nr XLI/1142/22 w sprawie zasad przyznawania Medalu za Zasługi dla Miasta Szczecina

Wniosek o przyznanie medalu (.doc, 12,1 KB)